Arif Məmmədov “Qaynar Qazan”da sensasion faktlar danışdı (II hissə)

(Birinci hissəni buradan izləyə bilərsiz)

• Deyirdilər ki, “istəyirsən neftimi, qazımı al, amma digər məsələlərdə bizə heç nə lazım deyil”

– Bizim tanınmış jurnalistlərdən Ali Rza soruşur: “Arif bəy, işlədiyiniz dönəmlərdə Azərbaycanın siyasi rəhbərliyi ilə ölkədə Avropa standartlarına uyğun dövlət qurmağa, cəmiyyət formalaşdırmağa təşviq edən söhbətləriniz olubmu? Yaxud xüsusilə də Avropada fəaliyyət göstərən kolleqalarınızdan kimlərinsə belə çağırışları və cəhdləri barəsində bilirsinizmi? Belə söhbətlər olubsa, siyasi rəhbərlik sizə və yaxud da kolleqalarınıza nə cavab verib? Əgər belə söhbətlər olmayıbsa, niyə olmayıb? Ümumiyyətlə, işlədiyiniz dönəmdə Azərbaycanın siyasi rəhbərliyi ilə təmasınızın intensivliyi, xarakteri və keyfiyyəti necə olub, maraqlıdır?” Həqiqətən də maraqlı sualdır.

– Çox maraqlı sualdır, razıyam. Əslində, mənim Brüsseldə işlədiyim vaxtlarda rəhbərlikdən kim gəlirdisə, əlbəttə, həm aeroportda qarşılayırdıq, həm də görüşlərdə bir yerdə olurduq. 99 faiz hallarda belə olurdu. Ola bilsin ki, 1-2 dəfə nə vaxtsa mən olmamışam. Tutalım ki, Brüsselə gəlib, mən isə Strasburqda, Avropa Parlamentinin hansısa iclasında olmuşam. Amma 99 faiz hallarda mən olmuşam və əlbəttə ki, hər zaman da demişəm. Demişəm ki, bu cür addımlar atılarsa, ölkəmizə qarşı sanksiyalar ola bilər və s.

– Ən yüksək səviyyəyə qədər deyəndə hansı səviyyəyədək sözünüzü deyə bilirdiniz?

– Bilirsinizmi, mən 2004-2006-cı ilə kimi prezident səviyyəsinədək də çıxa bilirdim.

– Prezidentin özü ilə bu barədə söhbətləriniz olurdu?

– Yəni Bakıda olanda demək olurdu ki, baxın, məsələ belədir. Onu da deyim ki, 2006-2007-ci ilə qədər ölkədə müəyyən qədər islahatlar gedirdi. Mən dəqiq bilmirəm, amma zənimcə, 2004-2005-ci illərdə heç bu qədər siyasi məhbus da yox idi. Avropa ilə də münasibətlər indikindən daha sürətlə inkişaf edirdi.

– Heç o zaman da vəziyyət yaxşı deyildi, amma müəyyən hərəkət var idi.

– Bir müddət ola bilər, amma doğrudan da 2004-2006-cı illərdə Avropa ilə münasibətlər daha intensiv idi.

– “Siyasi məhbus”ların yeri müqəddəsdir, ora heç bir zaman boş qalmır.

– Bəli.

– Deyirsiniz ki, 2004-2006-cı illərdə prezident İlham Əliyevlə söhbət etmək imkanlarınız olub…

– Bəli.

Doğrudan da əsl “Qaynar Qazan”dır…

– Əslində, İlham Əliyevin normal şəxsi münasibətlərdə çox ünsiyyətcil olduğu, deyilənlərə ciddi qulaq asdığı, ciddi nəticələr çıxardığı haqqında onunla şəxsən görüşənlər də deyirlər.

– Bəli.

– Sizdə nə cür rəy formalaşıb? Doğrudanmı, prezident yaxşıdır, ətrafı pis? Ümumiyyətlə, bu məsələlərə onun özünün reaksiyası nə cür olurdu?

– Doğrudan da əsl “Qaynar Qazan”dır… Bir müddət mən deyəndə ki, bu biabırçılıqdır, filan siyasətdə biz bunu dəyişməliyik. Avropa Parlamentinə deputatlar gəlirdilər, tamamilə savadsız-savadsız şeylər danışırdılar. Bununla bağlı da gərginliklər yaranırdı. 2-3 dəfə mənə elə təlimatlar gəlmişdi ki, məsələn, Şərq  tərəfdaşlığı ilə bağlı Azərbaycan tərəfi deyirdi ki, bu, bizə lazım deyil.

– Avronest?

– Avronestdən qabaq. Əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq haqqında sənəd imzalanandan sonra müəyyən mərhələlərdə deyirdilər ki, bu bizə ümumiyyətlə, lazım deyil. Deyirdim ki, belə olmaz axı… Gürcüstan da bu sazişə daxil olub. Artıq o mərhələyə çatmışdı ki, komissar bildirmişdi ki, biz sazişə Gürcüstan və Ermənistanla, Moldova və Ukrayna ilə başlayırıq, Azərbaycanla daha gec mərhələdə davam edərik. Mən təcili olaraq bu məsələyə müdaxilə elədim. Məcbur oldum ki, artıq rəhbərliyə – prezidentə zəng edəm. O vaxt hamı təəccübləndi ki, bu məsələ qaydasına düşdü və biz də bu sazişə digər dövlətlərlə birgə başladıq.

– Yəni bu məsələ sizin birbaşa prezidentlə söhbətinizdən sonra həll olundu?..

– Mən məcbur oldum, prezidentə telefon açdım və dedim ki, əgər biz bu sazişi indi imzalamasaq, qatar gedəcək, biz qalacağıq. O vaxt mən zəng elədim. Doğrudan da XİN-ə təlimat getdi və biz bu sazişi imzaladıq. Belə məqamlar var idi və mən öz missiyamı bir növ Avropa ilə Azərbaycan  münasibətlərini qorumaqla yerinə yetirirdim. Həqiqətən də dəfələrlə Azərbaycan-Avropa münasibətlərini soyutmaq və yavaş-yavaş buradan çıxmaq üçün cəhdlər olmuşdu. Avropa Şurası ilə də belə mövqe nümayiş etdirilirdi ki, “Avropa Şurası nəyimizə lazımdır?” Onda varlı vaxtlarımız idi…

– Gerçəkdənmi, ali səviyyədə düşünürdülər ki, bu qurumlarla münasibətlər nəyimizə lazımdır?

– Hə. Bilirsinizmi, hətta bir vaxtlar var idi ki, varlı vaxtlarımızda – 2008-2010-cu illərdə Azərbaycan inkişaf edirdi.

– Pulun gələn vaxtlarında…

– Pulun gələn vaxtlarında çox ciddi şəkildə bu məsələ haqqında düşünürdülər ki, “əşşi, bu bizim nəyimizə lazımdır? Gedirik də. Onlarsız da inkişaf edirik”.  Bir vaxtlar isə deyirdik ki, “yox ee, bizə Avropa İttifaqı, Avropa Şurası vacibdir”. Sonra 2007-2010-cu illərdə belə bir rəy var idi ki, bu təşkilatlar nəyimizə lazımdır, onsuz da inkişaf var, bizə heç kim də lazım deyil. Açıq olaraq, belə də deyilirdi. Deyirdilər ki, “istəyirsən neftimi, qazımı al, amma digər məsələlərdə bizə heç nə lazım deyil”.

Hər bir diplomat həm də siyasətçidir

 

– Rüfət Əliyev soruşur: “Qiyamını stəkanda, yoxsa dənizdə fırtına hesab edir? Niyə siyasi fiqura çevrilə bilmədi – ideyası yanlış idi, yoxsa strategiyası?”

– 20 ildən çoxdur ki, özümü diplomatiyaya həsr eləmişəm. Hesab edirəm ki, hər bir diplomat eyni zamanda həm də siyasətçidir. Yəni hansısa siyasətçi diplomat ola bilməz, amma hər bir diplomat əslində, potensial siyasətçidir. Bu gün də fəaliyyətimin daha çox hissəsi siyasi müstəvi üzərində qurulub. Bizim artıq hərəkatımız da yaranıb. Cəmiyyətdə yaxşı tanınan, məşhur insanlar bir cəmiyyətə yığışmışıq. Mənə elə gəlir ki, o fırtınalardan hələ çox olacaq. Qoy tələsməsinlər.

– Yəni deyirsiniz ki, dənizdə də, okeanda da olacaq?

– Xəzər dənizinə yaxın məsafələrdə olacaq.

– Seyran Rəfiyev, Vasif Əlibəyli və Rüfət Əliyevin arasında bir polemika gedib. Seyran Rəfiyev bildirib ki, “Arif müəllim haqqında kifayət qədər bilgiyə malik deyilsiniz. Nəzərinizə çatdırım ki, Arif müəllim çox böyük intellektə malik və vətənpərvər diplomat, üzvü olduğum “And” Hərəkatının həmsədridir.” Vasif Əlibəyli də Rüfəti müdafiə edib deyir ki, “ağ qərənfillər niyə soldu? Səbəbi nədir?” Buradan da görünür ki, söhbət həm də “And” hərəkatından gedir… Həm də orada həmsədrsiniz?

– Bəli…

– Qənimət Zahid də “And” hərəkatının həmsədridir.

– Bəli.

Mənə “Azadlıq” qəzetindən və Milli Şuradan dəstək gəldi

– Niyə məhz Qənimət Zahid? Avropada çox siyasi mühacirlər, çox təşkilatlar var. Niyə “And”?

– Bu suala görə çox sağ olun. Əslində, Binəqədidə – “Azadlıq”da yanan bina ilə bağlı statusumdan sonra mətbuatda gündə bir məqalə yayılırdı. Daha nənə-babam qalmamışdı, bütün qohum-əqrəbalarımı bu məsələyə qatmışdılar. O vaxt real olaraq, ilk dəfə mənə “Azadlıq” qəzetindən, ümumiyyətlə, Milli Şuradan dəstək gəldi.

– Belə çıxır ki, həmin yanğın əslində sizi bir araya gətirib.

– Yox. Azərbaycan daxilində bir çox siyasi qüvvələr, partiyalar, təşkilatlar var idi. Mənə ilk gündən AXCP-dən Əli Kərimli, Milli Şuradan Cəmil bəy Həsənli dəstək verdi…

– Yəni sizi tək qoymadılar.

– Hətta dedilər ki, onun babası Qara Camalla Gəncədə qapıbir qonşu olublar. Onun nəslini tanıyırıq. Belə adamlar olublar… Real olaraq, ilk dəstək gəldi və haqqımda yazılan çirkin məqalələrə ilk təpki və müdafiəni bu insanlar tərəfindən hiss etdim. İndi də onlara minnətdarlığımı bildirirəm. Əlbəttə ki, ondan sonra da ünsiyyətdə idik və düşünürdük ki, nəsə eləmək lazımdır. O zaman burada – Qərbdə yaşayan intellektual potensialı bir araya gətirmək və burada fəaliyyət göstərmək qərarına gəldik. Bəziləri şəkil göstərirlər ki, baxın bizim tədbirimizdə bu qədər adam iştirak edib, sizin tədbirinizdə isə o qədər… Biz saya fikir vermirik…

– Müsavatın toplantısınımı nəzərdə tutursunuz?

– Yox, onu demirəm. Elə Müsavatın özündə də elə adamlar var ki, mən onlara böyük hörmətlə yanaşıram. Məsələn, Tofiq bəy Yaqublu. O da bizim toplantıya qatılmışdı.

– Yeri gəlmişkən, Tofiq bəy də “And”ın üzvüdür?

– Yox. Əslində o təsis iclasında iştirak eləmişdi və dəstək vermişdi.

Tofiq Yaqublu da “And”çıdır

 

– Toplantıda çəkdirdiyiniz birgə şəkliniz də var idi…

– Bəli, bəli. Tofiq bəy də, Cəmil bəy də təsisçi iclasda qonaq qismində iştirak eləmişdilər. Mən ancaq hesab edirəm ki, onlar da “And”çıdırlar. Mən birmənalı olaraq belə düşünürəm.

– Çalışaq, Tofiq bəyi də Müsavat partiyasından çıxarmayaq…

– (Gülür…)

– Hər “Qaynar Qazan” Müsavatdan bir neçə adam aparır…

– Bilirsinizmi, Tofiq bəylə bununla bağlı çox söhbət aparmışıq. Müsavatda həqiqətən də Tofiq bəy kimi dəyərli insanlar var. Yəni doğrudan da həqiqi vətənpərvər bir insandır. Müsavat bir ideyadır, ideologiyadır…

– Yəni ona qalsa, biz hamımız müsavatçıyıq.

– Bəli, əlbəttə. Müsavat partiyasının özü də Milli Şuranın üzvü olub. Mən bir çox müsavatçılarla yazışıram, yəni bir-birimizi dəstəkləyirik. Müsavatın referendumla bağlı bəyanatını əslində “And” beynəlxalq təşkilatlara yaydı. Mən Milli Şura haqqında danışanda düşünürəm ki, onun yenidən 2013-cü ildəki Milli Şura olması daha düzgün olardı.

– Müsavatın daxil olduğu Milli Şura?

– Bəli. Mən belə düşünürəm. Əlbəttə ki, arada narazılıqlar var, kiminsə kiməsə inamsızlığı var… Mənə qarşı da görürsünüz ki, biri belə yazır, o biri elə yazır.

– Bəli, sərt suallar çoxdur.

– Biri deyir ki, baxın, bu adam işləyib. Mən də deyirəm ki, bu, çox gülməlidir – bu adam işləyib. Əgər ötən əsrin əvvəllərindən hesablasaq, Azərbaycan Demokratik Respublikası üst-üstə 3 il hakimiyyətdə olub. Ondan sonra postsovet məkanında kommunistlərin hakimiyyəti altında olmuşuq. Müstəqillik əldə edəndən sonra da demokratik qüvvələr 1 il hakimiyyətdə olublar.

– Yəni hesablamaya qalsa, cəmi 3-5 il demokratik hakimiyyət yaşayıb Azərbaycan.

– Hələ başqa məqamlara toxunmuram. O zaman gərək hamı qıraqda oturaydı ki, mən bu rejimlə deyiləm. Diplomat nə hakimdir, nə polisdir, nə prokurordur. Diplomat da həkim kimi bir peşəyə sahibdir.

“And”ın tacının üstündə olan brilliant “Turan” televiziyasıdır

– “And”ın hədəfi nədir?

– “And”ın hədəfi Azərbaycan həqiqətlərini Avropaya çatdırmaqdır. Bu, birinci hədəfdir. Əslində, təsisçi iclasdan sonra biz sübut elədik ki, biz bunu bacarırıq. Burada yaşayan Azərbaycan vətəndaşlarını, həmvətənlərimizi dəstəkləməkdir. Mən həmişə demişəm ki, “And”ın tacının üstündə olan brilliant “Turan” televiziyasıdır. Düzdür, bu televiziyanın bütün ağırlıqları Qənimət bəyin üzərinə düşür. Amma eyni zamanda biz də şadıq ki, “And”ın da “Turan” televiziyasına bir balaca da olsa aidiyyatı var. Bizim Qənimət bəylə birlikdə “And”da həmsədr olmağımız da onu göstərir. “Turan” televiziyası peyk vasitəsilə Azərbaycana yayımlanan yeganə televiziyadır. Mən də çox sevinirəm ki, “And” da Turan TV ilə, necə deyərlər, birgə fəaliyyət göstərir.

– Zakir İsmayıl soruşur: “Arif bəy, sizin qiyamınızı başqa diplomatlar niyə dəstəkləmədilər? Bildiyimə görə xarici diplomatların bir çoxu müstəqil düşüncəli və hadisələrə qiymət verməyi bacaran insanlardır. Bir də nə üçün sizin ətrafınızda toparlanmayanların yanında sıradan biri kimi dayanırsınnız? Kimlərinsə orbitində peyk olduğunuzun fərqindəsinizmi?” Yəqin “And”ı nəzərdə tutur.

– Diplomatlar da adi vətəndaşdır, adi insandır. Bir daha deyirəm, xarici işlər sistemində kiminsə dostu-tanışı varsa, hamı mənim barəmdə kifayət qədər məlumat əldə edə bilər. Əlbəttə ki, bir çox insanlar bu gün də mənə deyirlər. Mən etdim ki? Binəqədidə baş verən yanğınla bağlı başsağlığı verdim və dedim ki, bu, biabırçılıqdır. Burada mən hansısa qeyri-adi bir şey deməmişdim ki… Bu, normal bir insani reaksiyadır. Uşaqların təhsil aldığı məktəbdə belə biləndə ki, bir facebook statusuna görə bu qədər fırtına yarandı, təəccüblənmişdilər. Bir çox müstəqil düşüncəli diplomatlarımız var, ancaq onların hər biri də öz ailəsini, övladlarını düşünür. Onlar gördülər ki, mənə qarşı bu qədər təzyiq, bu qədər çirkin təbliğat aparılır. Cəmi iki gün ərzində haqqımda cinayət işi açıldı, üzərimə yoxlama göndərdilər, başıma o qədər iş gəldi ki… Əslində, hakimiyyət yeganə onu çox gözəl bacarır ki, insanlarda belə-belə qorxu xofu yaratmağı…  Əslində bu xof da gec-tez aradan qalxacaq. Bu xof aradan qalxandan sonra real hadisələr baş verməyə başlayacaq.

– Ağa Abdullaoğlu soruşur: “1. Mövcud iqtidardan xalqı xilas etmək üçün nə zamansa sabiqlərin birliyini mümkün hesab edirsinizmi? 2. Özünüzü hansı müxalif qurumla bir yerdə görürsünüz? 3. Arif Məmmədov, Rəsul Quliyev və Əli İnsanov siyasi birliyi mümkündürmü? Ümumiyyətlə, Rəsul Quliyev və Əli İnsanovla bağlı düşüncələri nədən ibarətdir?”

– Mən hesab edirəm ki, cəmiyyətdəki bütün sağlam müxalif insanlar birləşməlidir. Yəni ilk gündən mənim mövqeyim bundan ibarət olub. Hesab edirəm ki, xalq tərəfindən tanınan, hörməti olan siyasi qüvvələr birləşərək, nəsə daha ciddi nəticələr əldə edə bilərlər. Mənim hansı siyasi müxalif qurumla bir yerdə olmağıma gəlincə…

Məni artıq Milli Şurada hesab etmək olar

– Sizi artıq Milli Şura ilə eyni müxalif qurumda hesab etmək olarmı?

– Yəqin ki, bəli. Milli Şuradan başqa mənə ilk dəstək verənlər arasında rusdilli toplum var idi. Ən çox da bakılılar yazırdılar ki, “Arif müəllim, biz sizi dəstəkləyirik”. Hələ o zaman düşündüm ki, nə edim? Siyasətə başlamaq üçün hansısa siyasi qüvvə ilə bir yerdə olmaq lazımdır.  Burada – xaricdə bunun üçün məhdud şərait var. Azərbaycan diasporası ilə bağlı da prosesləri yəqin ki, bilirsiniz. O zaman mənə ən çox dəstək verən, özü də mənəvi dəstək verən Milli Şura olmuşdu. Rəsmi olaraq bu quruma üzv olmaq üçün müraciət etməmişəm. Amma ilk dəfədir ki, bunu deyirəm. Mən daha çox öz mövqeyimi Milli Şuranın mövqeyinə yaxın görürəm.

– Bu da “Qaynar Qazan”ın bir ilki olsun. Yəni siz artıq buradan Milli Şuranın üzvü olduğunuz haqqında bəyanatınızı verdiniz…

– (Gülür…)

– Ərizənizi mən Bakıya gedəndə apara bilərəm.

– Mən yenə deyirəm, həyatımda çox ziyalı görmüşəm. Bütün xarici vətəndaşları, Avropa Parlamentinin kommissiyalarından tutmuş digər qurumlaradək mən Cəmil bəy kimi möhtəşəm bir insanı həyatımda bəlkə də ilk dəfə idi ki, görürdüm. Siyasi xadim kimi, bir alim kimi, ziyalı kimi mən doğrudan da bu adam böyük hörmət edirəm. Milli Şurada olan digər insanlar da – Əli bəy Kərimli, Qənimət bəy Zahid, Vidadi bəy, Gültəkin xanım ilk gündən mənə qarşı elə bir doğma münasibət bəslədilər ki… Bu, həm də mənim mənəvi borcumdur ki, özümü Milli Şuraya daha yaxın görüm. Həm dünya görüşləri, həm mövqe uyğunluğu ilə bağlı özümü daha çox Milli Şurada görürəm.

– Bəs, Rəsul Quliyevlə Əli İnsanov məsələsi?

– Onların hər ikisi təcrübəli siyasətçilərdir. Vaxtilə hökumətdə olublar. Bilirəm ki, hər ikisi tanınan şəxslərdir. Əli İnsanovla ünsiyyətim olmayıb. Rəsul Quliyevlə də faktiki olaraq görüşməmişik. Bir-iki dəfə facebook-da yazışmalarımız olub. Həyatda isə ünsiyyətimiz olmayıb. Amma ki, hər iki şəxsə böyük hörmətim var və hesab edirəm ki, onların da təcrübəsi gələcəkdə demokratik Azərbaycanda lazım olacaq. Onların təcrübəsi, onların bacarıqları çox önəmli olacaqdır.

– Türkel Azərtürk bir fikir bildirib: “Yaxınlarda Arif bəylə bir görüşümüz oldu. Həqiqətən dəyərli bəydir. Sizcə Avropa Azərbaycanda baş verən hadisələrə nədən bu qədər loyaldır?

– Bilirsinizmi, mən bununla bağlı çox söhbət eləmişəm. Avropa Şurasına baxaq. İlqar Məmmədovla bağlı Avropa məhkəməsinin qərarı var. Məhkəmə həm qərar verib və həm də xüsusi bəyanat verib. Avropa Şurasının Nazirlər Komitəsi dəfələrlə bu məsələ ilə bağlı öz rəyini bildirib, qətnamələrini xatırladıb. Bu yaxınlarda Cəmil bəy Həsənli də burada olanda bu məsələni Avropa Şurasının nümayəndələrinin qarşısına qoymuşdu. Biz nə üçün bu məsələdə nəticə əldə olmadığını soruşanda onlar deyirlər ki, baxın, məhkəmənin qərarı oldu. Nazirlər Komitəsi xüsusi qərarlar verdi. Bununla bağlı Baş katib xüsusi prosedurlara başladı. Real olaraq bundan sonra iki yol qalır ki, Azərbaycanı bu təşkilatlın üzvlüyündən çıxarmaq.

Xalq kimi öz demokratik dəyərlərimizi müdafiə edə bilsək…

 

– Sanksiya tətbiq etmək…

– Bəli. Sanksiya olaraq ölkəni təşkilatdan təcrid eləmək, qovmaq… Bunlar da deyirlər ki, tutaq bunu elədik. Avropa Şurası qərar qəbul etdi ki, Azərbaycan üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirmir və Avropa Şurasında bu ölkənin yeri yoxdur. Nə olacaq? Tutaq ki, Avropa Şurasının ən önəmli tacı – Avropa Məhkəməsindən də əlimiz üzüləcək. Bu gün Azərbaycanın bir ucqar kəndində də icra başçısı kəndçinin torpağını əlindən alanda o da deyir ki, Avropa Məhkəməsinə şikayət edəcəm. Bu gün Azərbaycanın məhkəmə sisteminə heç kəsin inamı yoxdur. Amma lap ucqar kənddə də hamı bilir ki, Avropa Məhkəməsi var. Sabah vətəndaşlıqdan imtina edib, icra başçısından Avropa Məhkəməsinə şikayət edə biləcək.  Bəziləri də bundan çəkinirlər. Əgər bunu da itirsək, necə olacaq? Baxın, nə qədər siyasi məhbuslar var ki, onların konpensasiyaları ödənilib. Yəni məhkəmənin qərarları əsasında hansısa məsələlər həll olunub. Onlar da soruşurlar ki, bu da olmasa sizin üçün yaxşı olar, yoxsa pis? O zaman mən də deyə bilmirəm ki, bizi təşkilatdan çıxarsanız daha yaxşı olar. Bilirsinizmi, əgər biz bir cəmiyyət kimi göstərə bilsək ki, öz haqlarımızı qoruya bilirik, bir xalq kimi öz demokratik dəyərlərimizi müdafiə edə bilsək, o zaman Avropanın da münasibəti bizə qarşı dəyişər. Bu istiqamətdə mənə elə gəlir ki, işlər görməliyik və inanıram ki, bu yaxınlarda bu sahədə də belə dəyişiklər olacaq.

– Zülfüqar Qubad soruşur: “Azərbaycan xalqını informasiya blokadasında saxladıqları üçün xalq elə bilir ki, buradan yaxşı yer yoxdur bəlkə də… Xalqa dünyada olanların yaşayış vəziyyətini izah edəcək layihələrə başlasanız görərlər ki, bunlar ən pisidirlər. Reallıq isə tamamilə başqadır. Belə bir böyük layihələriniz olacaqmı?”

– Əslində, biz bunu da düşünürük. Vaxtilə yaşadğım küçələrin videosunu çəkib yayımlayırdım. Baxanlar da görürdülər ki, nə qədər təmizlik, nizam var. Siz də bura gəlmisiniz və görürsünüz ki, nə qədər fərqlidir. Baxıram, izləyirəm buradan çəkib yayımladığınız şəkilləri, kommentariyalarınızı. Bilmirəm, kim inana bilər ki, Azərbaycan yaşamaq üçün ən yaxşı ölkədir. Müasir dövrümüzdə yüzlərlə imkan var ki, heç olmasa internet vasitəsilə də dünyada baş verənləri izləyə biləsən. Bunun üçün bir kompüter lazımdır. Maraqlananlar məsələn, baxa bilərlər ki, Almaniya necə bir dövlətdir.

Beynəlxalq qurumlar çalışırlar ki, hakimiyyətlə işləsinlər

– Əslində, deyirsiniz ki, hamı hər şeyi bilir?..

– Hə… Küçədə sorğu keçirirlər, qorxur, deyir ki, hə, bizdə vəziyyət belədir. Amma Azərbaycanda hansısa bir normal insanın tutalım, Almaniyanın dağılması haqqındakı məlumata inanacağını gözləmək gülməlidir. Artıq bu, lağa çevrilib. Kimsə Fransada şəkil çəkdirir, yazır ki, “Almaniya dağılır…”  Artıq insanlar hakimiyyəti, AzTV-ni məsxərəyə qoyurlar. Kim inanar ki, həqiqətən də Avropa, Almaniya dağılır, qaçqınlar var və s. O zaman qaçqınlar niyə bura gəlir? Dini, irqi, mədəniyyəti, geyimi və görünümü fərqli olan ərəblərə Avropada hər ailəyə ayda 1000-1200 avro pul ayrılır. Bilirsiniz ki, Avropada qiymətlər Azərbaycandakından 3 dəfə ucuzdur. Bir çox sosial təminatlar – nəqliyyat, tibbi sahələr güzəştlidir. Diplomat olarkən tibbi sığortama 3 min avro ödəyirdimsə, bugünkü statusuma görə cəmi 120 avro ödəyirəm. Onun da böyük hissəsini əlbəttə, ki, hökumət ödəyir. Burada həqiqətən də böyük, ciddi sosial problemlər yoxdur. Ona görə də insanlar bura gəlirlər. Əlavə hər uşağa görə də pul verirlər. Tutaq ki, Suriyadan qaçqın ailəsi gəlib. 5 uşaqlı ailənin hər uşağına ayda 200 avro verirlər. 5 uşaq artıq 1000 avro alır, daha 1000 avro da ailəyə verirlər. Onların dəftərxana ləvazimatları, nəqliyyatları da pulsuz olanda camaat da düzəməlli yaşayacaq…

– Hamı da Avropaya gəlir…

– Hamı da Avropaya ona görə gəlir.

– Elgün Cəbrayılov yazır: “Vaxt məhdudiyyəti imkan verərsə, xahiş edirəm, 2 sualımı çatdırın. 1. Azərbaycan Brüsseldə Avropa İttifaqı yanında nümayəndəliyinin rəhbəri vəzifəsində çalışdığı dövr əslində iki periodik dövrə bölünür. Heydər Əliyevin 2002-2003-cü il və İlham Əliyevin 2003-2006-cı il dövrü. Bu dövrlərdə fərq var idimi, xarici siyasətdə qismən də olsa, bu fərq hiss olunurdumu? Bu dövrlərdən hansında dövlət qismən də olsa, qeyri-hakim partiyaların – müxaifət partiyalarının xarici siyasətlə bağlı verdiyi təklif və rəyləri müzakirəyə çıxarırdı və qeyri-hakim partiyaların köməyinə  önəm verilirdi? 2. Bugünkü dövrdə Azərbaycana Ukrayna kimi dəstək verilməməsinin səbəbi Avropada rüşvətin olmasıdır, yoxsa dövlətlərin şəxsi maraqları?”

– Ümumiyyətlə, beynəlxalq qurumlar çalışırlar ki, hakimiyyətlə işləsinlər. Yəni real olaraq danışıqlar da hakimiyyətlə gedir. Hansısa təkliflər də hakimiyyətlə müzakirə olunur. Düzdür, bunlar Azərbaycana gələndə məcbur müxalifətlə də görüşürlər. Amma gərək həqiqəti deyək. Beynəlxalq qurumlar daha çox birbaşa hakimiyyətlə işləyirlər. Bu da daha çox insan hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı sahələrdir. Mən onu da bilirəm ki, əvvəllər praktikalar var idi ki, məsələn, Avropa parlamentində bizim siyasi partiyaların rəhbərləri də çıxış edirdilər. Mənim yadımdadır ki, bu tədbirlərdən birinə AXCP sədri Əli bəy Kərimli də qatılmışdı. O, mənim vəzifədə olduğum dönəmdə gəlmişdi və Avropa parlamentində onun bir çıxışı oldu. Həmin çıxış da diqqətlə qarşılanmışdı. Lakin o səfərdən sonra Əli bəyin xarici pasportu da əlindən alındı və onun xaricə çıxışına qadağa qoyuldu. Amma konkret olaraq onu demək istərdim ki, 2000-2006-cı illər Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasındakı münasibətlərin pik nöqtəsi idi. Yəni ən yüksək və ən intensiv inkişaf etdiyi dövr idi. 2000-2003-cü illərdə də həddindən artıq yaxşı münasibətlər var idi. Tutaq ki, Avropa İttifaqı “xüsusi yardım” proqramı çərçivəsində 1 milyon dollar Azərbaycana pul köçürməli idi, O vaxt büdcə üçün bu böyük pul idi. Həddindən artıq böyük pul idi. Mənə zəng vururdular ki, əgər bu vəsait 1 milyonu keçmirsə, bizim büdcəmiz mənfi saldo olacaq. Bizdə vəsait tam olmalıdır ki. büdcəni stabilləşdirə bilək. 1 milyon dolların Azərbaycan üçün çox böyük pul vəsaiti olduğu dövrlər idi. Sonradan varlandıqca, yavaş-yavaş onları saymamağa başladıq, onlardan uzaqlaşdıq…

Nəinki Azərbaycana gəlsəm, həıtta ona yaxınlaşsam belə həbs oluna bilərəm

– Burada “Ağ qərənfil”lə bağlı böyük bir diskussiya gedib. Tural Həsənzadə, Yunis Məmmədov bu diskussiyada iştirak edirlər. Siz də müdaxilə edibsiniz ki, “YAP da belə düşünür”. Sizi çox sərt ifadələrlə ittiham ediblər – satqınlıq kimi, vətənə xəyanət kimi. Hətta polemikaya Elnur Sadıqov da qoşulur. Məsələ nədir? Yunus Məmmədov yazır ki, “biz zindanları seçəndə, bu rejimlə savaşanda, sizlər diplomatik kefdə olmusunuz. Vətənə xidmət adı altında Vətəndən qaçan və yayınan fərarilər. Sizin yerinizdə olsaydım, Vətənə qayıdardım. YAP rejiminə qarşı savaşanlara qatılardım. Onda hər kəsin gözündə qəhrəman olardınız. İndi isə hər şey gecdir”. Elnur Sadıqov polemikaya müdaxilə edib və bildirib ki, heç kimin haqqında qeyri-etik ifadələr səslənməsin. Azərbaycan xalqı haradadır? Vuruşub Azərbaycanda qalanlar, yoxsa Avropada Azərbaycan üçü vuruşanlar. Əlbəttə, Elnur Sadıqov hesab edir ki, xalq həm də Avropadadır. Bu cür fikirlərə münasibətiniz necədir? Siz əslində orada yazmısınız ki, “YAP-da belə düşünür”.

– Mən deyim. Real olaraq, bu sualları mən həm də qızışdırıcılıq kimi qarşılayıram. O adamlar həm də çalışırlar…

– Həm də sizi təxribata çəkirlər?..

– Hə. Mən də bilirəm və ona görə təxribata getməmək üçün daha təmkinli cavab veəcəyəm. Baxın, tutalım ki, mən Azərbaycana gəldim və həbs olundum. Bunun Azərbaycan üçün hansı faydası olacaq? Hesab edirəm ki, demokratik düşüncəli, demokratik təfəkkürlü insanların Azərbaycan üçün – harada yaşamasından asılı olmayaraq – daha çox faydası varsa, orada olmalıdır. Bu gün mən nəinki Azərbaycana gəlsəm, həıtta ona yaxınlaşsam belə həbs oluna bilərəm və Azərbaycanın Arif Məmmədov adlı daha bir siyasi məhbusu olar. Bunun kimə xeyri olacaq? Amma burada biz bu gün hərəkat yaradaraq, mənim təcrübəmdən istifadə edərək – real olaraq Azərbaycanda barmaqla sayılacaq qədər diplomat var ki, Qərblə, Qərb institutları ilə bu qədər çalışıblar, əməkdaşlıq ediblər. Yəni bu gün burada olmağımla Azərbaycana xeyir verə bilərəmsə, o zaman mən bu fürsətdən istifadə etməliyəm. Hamı elə düşünür ki, burada siyasi sığınacaq almaqla, emiqrant statusu qazanmaqla böyük bir kef eləyirik. Tamamilə belə deyil. Biz də birtəhər, normal çalışırıq ki, ailəmizi dolandıraq. Eyni zamanda Azərbaycan naminə nəsə eləmək istəyirik. Mən sizi Əvəz bəy, əmin edirəm ki, hər bir azərbaycanlının arzusu odur ki, vətənə qayıtsın. Sözün düzü, mən o vaxtlar burada işləyəndə bunu anlamırdım. Amma bu gün mənim ən böyük arzum – əgər məndən soruşsalar ki, Arif müəllim, ən böyük arzunuz nədir? Cavab verərdim ki, Vətənə qayıtmaq. Amma bunun üçün biz burada əlimizdən gələni etməliyik ki, bu, mümkün olsun. Ölkə demokratik olsun. Biz ora qayıdanda ölkəmiz üçün daha da faydalı işlər görə bilək və nəsə əldə edək.

– Şəhriyar Səmədov soruşur: “Arif bəy ölkədə yaşayan vətəndaşları ağ marş yürüşü keçirməyə səslədi. Aksiyaya ictimai diqqət olmadı. Arif bəy də facebook-dakı səhifəsində ölkə vətəndaşlarını səbirli və məsuliyyətsiz olmaqda şikayətləndi. Mən də şərh olaraq yazdım ki, necə siz 20 ildən çoxdur ki, səbirli olmusunz, eləcə də indi xalq səbirlidir və vətəndaşları qınamaq lazım deyil. Arif bəy məni bloka atdı. Doğrusu, əks fikrə bu qədər dözümsüz olduğunu düşünmürdüm. Tənqidi sözə bu qədərmi dözümsüzdür? Çünki yazdığımda nə təhqir var idi, nə şər, nə də böhtan. Hər halda Arif bəy uzun illər bu iqtidarın mövqeyini beynəlxalq tribunalardan müdafiə etdiyini inkar etməz”. Bunu bir neçə adam da yazıb. Sizi tənqid edənləri bloka atırsınız?

– Facebook-da 5 min nəfərə yaxın dostum var və hər zaman siyahını təmizləyirəm. Bəzən açıq görürsən ki, o profil artıq yoxdur, işlənmir, səhifəsini bağlayıb, ya nəsə… Həmin 5 min insan arasından real olaraq 50-sini tanıyıram. Lap olsun 100 nəfəri… 200 nəfəri də bilirəm ki, kimlərinsə dostlarıdır. 4700 adamı real olaraq tanımıram. Mənim özüm tək-tək insanlara dostluq təklifi göndərmişəm ki, artıq onlar tanıdığım, hörmət etdiyim insanlardır. Əgər bu adam mənə dostluq təklifi göndərirsə, deməli mənimlə dostluq etmək istəyir. Ya mənim fikirlərimə dəstək vermək, ya da tutaq ki, fikirlərimi öyrənmək və s… Yoxsa bu cür münasibəti doğru hesab etmirəm. Görəndə ki, səhifəmdə yazılan kommentarilərdə tron elementləri var, məni diskusiyaya çəkir, uzaqlaşıram. Bir fb. Dostum öz səhifəsində yazmışdı ki, mən facebook səhifəmi şəxsi evim kimi qəbul edirəm. Sən əgər dost kimi gəlirsənsə, buyur gəl, çay içək, söhbət edək. Amma sən gəlib məni təhqir eləyəcəksənsə, mən səni tanımıram, nə səni görmüşəm, nə də səninlə hansısa ünsiyyətim olub, əgər məni tənqid edirsənsə, o zaman get öz evində tənqid et.

– Yəni belə zaman-zaman təmizlənmə aparmısınız.

– Bəli, aparıram.

“Ağ Qərənfil” bir idealist layihə idi

– “Ağ qərənfil” məsələsi…

– Bilirsinizmi, bu bir idealist layihə idi.

– Bununla bağlı bir polemika da olmuşdu. Bizdə Ağ Blok var idi…

– Yox, ona tamamilə heç bir aidiyyatı yoxdur.

– Onlar da yəqin ki, sizinlə polemikaya getmək istədilər və iddia etdilər ki, siz bu adı onlardan götürmüsünüz…

– Yox, yox… Divar da ağ rəngə boyanır, demək olmaz ki, onu rəngləyən bunu Arif müəllimdən götürüb. Bu idealist bir dövr idi və təzə-təzə mənə cəmiyyətdə dəstək oldu. Mən bu layihəni bir platforma kimi düşünürdüm. Siz də gördünüz ki, mən orada təhsillə bağlı islahat proqramları təqdim etdim və bu da mənim Azərbaycana görüşüm kimi idi. Bu gün də mənim “And” hərəkatında olmağım o demək deyil ki, mən “Ağ qərənfil”dənəm. Bunlar inqilablardır. Ukraynada, Gürcüstanda və s.

– Yəni o dövrün ab-havası var idi?

– Bəli, bəli. Bilirsinizmi, o dövrdə Gürcüstanda “Qızılgül” inqilabı oldu. Belə bir idealist ideya idi. Əslində, nə üçün “Ağ qərənfil”?  Qırmızı qərənfillər 20 Yanvar faciəsindən sonra qəm və kədərlə müşahidə olunur. O vaxt qırmızı qərənfil həm də müqavimət simvolu oldu. Ağın mənası da bu kədərdən demokratik gələcəyə keçid kimi simvolizə olunurdu.

– Anar Məlikov da yazır: ““Ağ qərənfil” məsələsi nə yerdə qaldı? Arif müəllim, sizə tənqidi şərh yazanda hamını blok edirsiniz?” Məndən də xahiş ediblər ki, bu sualları sizin ünvanınıza çatdırım.

– Mənə çox adam bunu deyir. Bəlkə də səhv düşünürəm. Bundan sonra daha fərqli düşünə bilərəm…

– Amma siz siyasi iddia ilə çıxış edirsiniz və gərək hər cür siyasi tənqidlərə də açıq və dözümlü olasınız. Məncə də belə olmalıdır.

– Razıyam.

– Bəlkə bir ara əfv çıxarıb, onların hamısını geri qaytarasınız…

– Razıyam ki, belə eləmək daha düzgün olar. Başqa cür də ola bilər. Çünki bu yaxınlarda bir neçə dostum yazıb ki, məni dostluqdan çıxarmısınız. Çıxarmamışam. Bilmirəm, bəlkə kimsə mənim yerimə bu əməliyyatları aparır.

– Sosial şəbəkələrdə çox vaxt elə şeylər olur.

– Çox tez-tez mənə yaxın olan, hörmət edən insanlar deyirlər ki, Arif müəllim bizi dostluqdan çıxarmısınız, təəccübləndik. Amma çıxarmamışdım. Gərək o məsələyə yenidən baxım. Əgər yenidən dostluq təklifi göndərsələr, qəbul edərəm.

– Olsun. Buradan da elan edək ki, haqqınızda əfv çıxdı. Arif Məmmədova həmin adamlar yenidən dostluq göndərsələr, təklifləri qəbul olunacaq.

– Hə.

– Nə yaxşı müsahibə oldu. Çox yeniliklər oldu bu müsahibədə… Deməli, müxalifətlə bağlı maraqlı fikirlər var. Vüqar Aslan yazıb: “Frankfurtda Avropada yaşayan azərbaycanlıların II konfransında Əlövsət Əliyev qeyd etdi ki, Arif bəyə təklif göndərdik, gəlmədi. Səbəb kimi Arif bəyin toplantıda, toplu insanlar olan yerlərdə iştirakına qadağan olunub. Həyatınız üçün təhlükənin olduğunu qeyd etmisiniz. Ümumiyyətlə, bu haqda nə deyə bilərsiniz?”

– Doğrudan da belə bir dəvət olmuşdu və sözün düzü, mən çalışıram ki, etibar etdiyim insanlarla görüşəm. Bu tədbir baş tutanda Belçika hökuməti məni mühafizə edirdi. Mən Səudiyyə Ərəbistanında, Ciddədə idim. Oradan qayıdanda artıq mənə bildirdilər ki, sizə mühafizə təyin olunub. Evimin qarşısında mühafizəçilər dururdu.

Tanımadığım yerlərə öncədən məsləhətləşərək qatılıram

 

– Arif bəy, həyatınıza ciddi təhlükəmi var?

– Bilmirəm, əslində mənə dedilər ki, ehtiyatlı olmaq daha məsləhətdir.

– Sizə bunu Belçika hökuməti dedi?

– Bəli.

– Deməli, nəsə olub?

– Mən tanıdığım insanlarla böyük məmnuniyyətlə görüşürəm, amma tanımadığım yerlərə isə öncədən məsləhətləşərək qatılıram. Mənə tez-tez zənglər olur ki, Arif müəllim, burdayıq, görüşək… Mən öncədən müraciət edirəm ki, belə bir adamla görüşmək niyyətindəyəm. Əgər desələr ki, lazım deyil, deməli lazım deyil.

– O zaman bizimlə müsahibə ilə bağlı da belə olub?   

– Yox. Bunu  sizə aidiyyatı yoxdur. Çünki mən burada elə bil ki, evdəyəm. Strasburqda dostların yanındayam. Ona görə də belə bir şeylər yoxdur.

– Müxalifət haqqında suallar var.

– Bəli.

– Zakir Cavanşirli soruşur: “Arif bəyin Müsavat partiyasının üzvü olduğu həqiqətdirmi?” Məncə, bu suala cavab verdiniz.  Amma yenə də istəsəniz cavab verə bilərsiniz. Ehtiram Əsgərli soruşur ki, “səfirin bu cür dəyişməsində AXCP-nin rolu və yeri varmı?” Anar Həsənov bilmək istəyir ki, REAL haqqında nə düşünürsünüz? Nəhayət, Azərbaycanın gələcəyini 1-2 ildə necə görürsünüz? Müsavat partiyasının üzvü  deyilsiniz…

– Yox, Müsavat partiyasının üzvü deyiləm. Amma bir çox müsavatçılara həddindən artıq hörmətim var. Məsələn, Tofiq Yaqubluya. O mənim üçün ideal bir nümunədir. Həm hərbçi və həm də insan kimi onu bura gələndə də yaxşı tanıdım.

– (Zarafatla…) Həm də gürcüstanlı olduğu üçün bir həmyerli kimi hörmət edirsiniz…

– Hə. (Gülür…) Onun da bir təsiri var. Çox gözəl bir insandır. O, Müsavat ideyalarına dərin inanan müsavatçıdır. Arif Hacılı ilə də fb-da bir-birimizi layk edirik. Onun da çox gözəl bir insan olduğunu düşünürəm. Amma rəsmi olaraq mən heç bir vaxt heç bir partiyanın üzvü olmamışam. Heç vaxt. Sovet vaxtlarında da… Məni çağırdılar ki, bəs sizə iş təklif eləmək istəyirik, amma partiynın üzvü olmağınız məsləhət olunur. Mən də deyirdim ki, mən hələlik bu səviyyəyə çatmamışam. Gərək öz üzərimdə işləyəm. Həmişə bundan çəkinmişəm. Bu gün də YAP-la vəziyyət eynidir. Amma bir daha deyirəm ki, Müsavat ideyalarına, Azərbaycanda tarixi, siyasi partiya olan Müsavat partiyasına da, bir çox müsavatçılara da böyük hörmətim var. Real olaraq, hansısa bir pariyanın üzvü olmağımla bağlı isə heç bir vaxt dərin düşünməmişəm.

– Dəyişməkdə AXCP-nin rolu varmı? ReAL hərəkatı haqqında nə düşünürsünüz?

– Bayaq da qeyd etdiyim kimi, Əli bəy məni ilk dəstəkləyən siyasi xadimlərdən biri olub…

– Dediniz ki, o vaxt konfransda iştirak etmək üçün Əli bəy də gəlmişdi.

– Bəli,  gəlmişdi…

– O vaxtdan tanışlığınız var idi?..

II hissənin sonu

Xural.com