Əvəz Zeynallının ,,Qaynar Qazan,, layihəsində səfir Arif Məmmədov…
Arif Məmmədov: “2012-ci ildə Mister Knaus Azərbaycanın çirkin lobbiçiliyi ilə bağlı bir məruzə hazırladı”
Ötən ay dostların dəvəti ilə Frankfurtda olanda “həm ziyarət, həm də ticarət” düşüncəsi ilə bəzi tanınmış adamlarla “Qaynar Qazan”da müsahibələr etmək istədim. Ziyarət öz yerində, amma mənim “ticarət”im də “Qaynar Qazan”dır axı. Həm də işləmədən, bir iş görmədən ziyarət də adama maraqlı gəlmir.
Qonağımın biri məlum idi – Qənimət Zahid. İkincisini, üçüncüsünü də axtarırdım və çox keçmədi ki, hörmətli səfir Arif Məmmədovla növbəti görüş tənzimləndi. O da Strasburqa gələcəkdi və mən zaman-zaman Arif Məmmədovla “Qaynar Qazan”da müsahibə götürmək istəmişdim. Bu haqda “Qaynar Qazan”ın tamaşaçıları da yazmışdılar. Arif müəllimin özü ilə də razılaşmış, danışmışdıq. O da məmnuniyyətlə razılığını vermişdi. Müəyyən səbəblərdən ölkəyə gələ bilmədiyinə görə, biz Avropaya getməli idik. Ki, bizim də o imkanlarımız yox idi.
İndi o imkan yaranmışdı. Dostların dəvətini boş yerə xərcləmək olmazdı. Və… Arif Məmmədovla Strasburqa vədələşdik.
Müsahibəni “Turan TV”-nin redaksiyasında götürdüm. Yox, yanlış anlamayın, “Turan TV”-nin elə ayam-şayam redaksiyası yoxdur. Ona görə də, çətinlik bizi xeyli yordu. Dünyanın ən məşəqqətli işi imiş kameraları quraşdırmaq, onu ayarlamaq və obyekti düz tutmaq. Onu edə bildik. Aşıq sazını kökləyən kimi, biz də Qənimət Zahidlə o ayarı tutmağa çalışdıq. Qənimətin tək adam üçün düzəldilən redaksiya-studiyasını ikiadamlıq etmək üçün anamız ağladı və başardıq…
Yəqin ki, Oxucu-tamaşaçı bu fərqi tutacaq, amma gərək bütün nöqsanlarımıza görə bizi bağışlasın. Hələ nə yaşımız var ki, öyrənəcəyik… Hələ kameranı yeni tutan Alı Rzanın yeri gəldi-gəlmədi obyektivə düşməsi məni nə qədər əsəbiləşdirib, heç kim onu bilə bilməz…
Arif Məmmədova gəlincə, mən onu umduğum kimi görə bilmədim, amma çox istedadlı və diplomatik qaydaları mükəmməl bilən bir diplomatla qarşı-qarşıya oturduğumun fərqinə vardım. Həddindən artıq səmimi, gülərüz, mehriban, eyni zamanda qaydaları yaxşı bilən, hər cür “təxribatçı” sualları tutan və ustalıqla ondan yan keçən bir diplomat. Hakimiyyətdaxili çəkişmələri və komandaları o qədər də yaxşı bilməyən və nədənsə mənə elə gəldi ki, bunun da qurbanı olan bir XİN əməkdaşı. Zatən qüvvələrdaxili oyunlarda olmayan, amma bilərək, ya da bilməyərək bu oyunların “qaynar qazan”ına düşən bir səfir.
Mənə elə gəldi ki, Arif Məmmədov yazdığı facebook statusunun fərqinə varsaydı, ya da facebookun qaydalarına dərindən vaqif olsaydı, heç nə o statusu yazmaz, nə də belə bir hadisə ilə qarşılaşmazdı. Zatən facebook dünyasına da yeni gəlibmiş və statusu yazandan bir müddət sonra da heç nə olmayıbmış.
Görünür ki, onun əleyhdarları da statusdan sonra – təxminən iki həftəlik ara ilə – xəbər tutmaları da bununla bağlıdır. Təbii ki, xəbər tutana, bunu Eynulla Fətullayevə deyənə – iki həftəlik zaman zərfi keçib və Arif müəllim Məkkədə umrə ziyarətində olanda ona xəbər veriblər ki, haqqında haqqın.az-da yazı gedib. Və… başlayıb… O da fürsəti fövtə verməyib, elə Allahın hüzurunda ikən bu hadisəni vəhy kimi qəbul edib və qaldırıb qazanın qapağını…
Beləcə, Arif Məmmədov özü də istəmədən, bir növ zorən sonugörünmıəz bir savaşa girib. Amma bu, həm də onun illər öncədən apardığı gizli mübarizənin, hakimiyyətdaxili savaşın da üzə çıxmasına gətirib çıxarıb. 2008-ci ildən yazdığı məktubun təsiri 5 il sonra özünü göstərməyə başlayıb və Arif Məmmədov birdən-birə özünü Azərbaycan müxalifətinin tam ortasında bulub.
“Qaynar Qazan”da Arif Məmmədov çox önəmli açıqlamalar verib. Güman edirəm ki, onun müxalifətdaxili problemlərlə bağlı fikirləri gündəmə bomba kimi düşəcək. Xüsusilə, Milli Şura ilə bağlı açıqlamaları və az qala, “Qaynar Qazan”la Milli Şuraya ərizə göndərməsi, ReAL sədri İlqar Məmmədovla bağlı açıqlamaları uzun müddət danışılacaq.
Arif Məmmədov Xarici İşlər Nazirliyi ilə, onun xaricdə fəaliyyət göstərən diplomatik korpusları ilə bağlı rezonans doğuracaq faktlar açıqlayıb. XİN əməkdaşlarının əksəriyyətinin xarici ölkələrdə gözlərinin açıldığını, onların hər şey haqqında məlumatlı olduqlarını, artıq hakimiyyətin siyasətinin əleyhinə getdiklərini deyir diplomat. Sabiq səfir qara kürü əməliyyatından, bunun necə baş verməsindən, Azərbaycanın üzünü qaraldan, başını aşağı edən siyasətinin necə qurulduğundan, buna zamanında necə etiraz etdiyindən danışıb həm də… Güman edirəm ki, bundan sonra hakimiyyət XİN-lə və onun xarici ölkələrdəki diplomatik korpusları ilə daha titiz işləməli olacaq.
Amma və lakin… Təəccüblü və təəssüfdoğuran hal ondan ibarətdir ki, diplomatik korpuslarımız artıq demək olar ki, bizim deyil. Onların əksəriyyəti yerləşdikləri ölkələrin himayədarlığını çoxdan qəbul ediblər. Bunu Arif Məmmədov hadisəsi də göstərir. Etiraz edənlərin və işdən çıxarılanların demək olar ki, heç biri Azərbaycana qayıtmayıb və demək olar ki, onların hamısına sözsüz yerləşdikləri xarici dövlətlər sığınacaq veriblər. Arif Məmmədovun özünə isə Belçika dövləti o dərəcədə yüksək sığınacaq verib ki, onun xüsusi qorunması təşkil olunub və onunla görüşmək istəyənlərin belə nə qədər güvənli olub-olmaması ilə bağlı onun özünə Belçika dövləti məlumat verir. Belçikanın istəmədiyi adamla Arif Məmmədov görüşə bilmir, daha doğrusu, görüşmür. Bu, Azərbaycan dövlətinin uğursuzluğu və xarici siyasəti haqqında səriştəsiz olması deməkdir. Yetişdirdiyin peşəkarların əksəriyyəti sənə işləmir, səndən üz döndərir…
Arif Məmmədov Brüsseldən Strasburqa gəldi və “Qaynar Qazan”a səmimi cavablar verdi. Onun mədəni və professional halı bir çox siyasətçilərimizə örnək olmalıdır. Onun qədər savadlı, peşəkar, dünya və Avropa siyasətini bilən bir adamın harada olması oraya yalnız hörmət və ehtiram gətirər. Haradan gedibsə, oraya da üzüntü və kədər gətirər, gətirməlidir. Arif Məmmədov, bax, bunu bilən və fərqində olan adamdır. Onu dinlədikcə, Oxucu-tamaşaçılarda da bu rəy formalaşacaq. Buna əminəm. Əsas odur ki, o, həm də tənqidə dözümlüdür, bizim bəzi siyasətçilərimizdən fərqli olaraq…
“Qaynar Qazan”ın 27-ci qonağı hazırda Brüsseldə siyasi mühacir ömrü yaşayan keçmiş səfir Arif Məmmədovdur. Buyurun, dinləyin…
Əvəz Zeynallı
Mən birinci diplomatam
I hissə
– Arif müəllim, sizi “Qaynar Qazan”da xoş gördük.
– Çox sağ olun, belə fürsətdən çox məmnunam. Sizə müsahibə verəcəyimi çoxdan düşünürdüm və gözləyirdim. Çox sevinirəm ki, bizim tərəflərə gələ bildiniz – belə fürsətə çox şadam.
– Mən də təşəkkür edirəm. Çünki uzun müddətdir, bizim tamaşaçılar və Oxucular sizi “Qaynar Qazan”da görmək istəyirlər. Elə ilk sualım da təbii ki, sizin özünüzlə bağlı olacaq. Camal Hacıvəli adlı facebook istifadəçisi sizə belə bir sual ünvanlayıb: “Hörmətli Əvəz müəllim, mənim Arif müəllimə iki sualım olacaq. Bilirik ki, o, Gəncə şəhərində anadan olub və valideynlərimin dediyinə görə, şəhərdə vaxtilə böyük hörməti olan Qara Camalın nəvəsidir. Arif müəllim haqqında daha ətrflı məlumat almaq istərdim. İkinci sualım, belə məlumatlar yayıldı ki, Arif Məmmədov hadisəsi Qərbin Azərbaycana qarşı hazırladığı bir layihədir. Eyni zamanda bəzi fikirlər yayıldı ki, Arif müəllim Moskvada yerləşən VKİMO adlı məxfi-hərbi institutu bitirib və xüsusi təlimlər keçmiş professionaldır. Sərbəst olaraq 6 xarici dil bilir. Arif müəllim daha çox Qərbyönümlü, yoxsa Rusiya yönümlü siyasətçidir? Öncədən minnətdarlığımı bildirirəm”.
– Mən doğrudan da Gəncədə anadan olmuşam. Doğrudan da mənim babam Gəncədə böyük hörməti olan bir insan idi. Elə mən bu yazını yazandan sonra həddindən artıq gəncəlilərdən şəxsi emalim-ə məktublar gəldi.
– Dəstək olaraq?
– Bəli, dəstək olaraq. Amma əslən gürcüstanlıyam. Gürcüstanın Başkeçid, indi Dmanisi adlanan rayonundanıq. Oradan gəlməyik. Atam da Gürcüstanda anadan olub, ancaq sonradan Gəncədə məskunlaşmışıq. Mən dünyaya gözümü Gəncədə açmışam, orada anadan olmuşam. Əlbəttə ki, Gəncə mənim üçün doğma bir məkandır. Çox sevdiyim bir yerdir. Uşaqlığım orada keçib. Yayda fürsət olanda babamgilə gələrdik. Bu, bizim üçün ən böyük sevinc idi ki, biz ora gəlirik. O zaman babamgil “Yağ-piy” zavodunun yanında yaşayırdı. Uşaqlıqdan Gəncə qaymağı, balı, gözəl-gözəl yeməklər yeyərdik. Əlbəttə ki, uşaqlıq xatirələrim Gəncə ilə bağlıdır. Ümumiyyətlə, bizim nəsildə diplomat olmayıb. Yəni, mən birinci diplomatam.
– Mən çox istərdim ki, təhsiliniz haqqında da məlumat verəsiniz. Ondan sonra təbii ki, diplomatiyaya qədər olan bioqrafiyanızı da eşidəcəyik.
– Mən ali təhsilimi Moskvada yerləşən hərbi İnstitutda almışam. O zaman onun tərkibində həm tərcüməçilik, xüsusi təbliğat və həm də hüquqşünaslıq fakultələri var idi. Bu institut həqiqətən də ictimaiyyətə qapalı bir institut idi…
– Məxfi…
– Məxfi deyəndə bilirsinizmi, necə? Bu institutun adı orta təhsil məktəblərini bitirdikdən sonra abituriyentlərə təqdim olunan ali məktəblər siyahısında yox idi. Bu institutu hərbçilər tanıyırdı. Yəni məhdud bir dairə belə bir ali təhsil müəssisəsinin olduğunu bilirdi.
– O zaman yolunuz ora haradan düşdü?
– Əslində, qonşuluqda yaşayan bir ailənin oğlu orada təhsil alırdı və anama demişdilər ki, belə bir yer var. Mən də uşaqlıqdan hüquqşünas olmaq istəyirdim. O vaxtlar da bilirsiniz ki, bu ixtisas üzrə ailə məktəbə qəbul olunmaq çox çətin idi.
– Söhbət 80-ci illərdən gedir?
– Bəli, bəli. Çox çətin idi. Bakıda isə qəbul olunmaq qeyri-mümkün idi. Bu haqda fikirləşirdik. Onda da dedilər ki, əsgərliyə gedir, oradan da bu instituta qəbul oluna bilər. Çünki əslində ora qəbul olunmağın ən yüngül yolu bu idi. Məktəbi bitirib ora qəbul olunmaq da demək olar ki, qeyri-mümkün idi. Amma əsgərlikdən bu, daha asan yol idi və əsgərlikdə bir ilə yaxın müddətdə xidmət eləyəndən sonra raport yazdım. O raport əsasında dəvət elədilər – Cənubi Qafqaz dairəsində – Böyük Kəsik tərəfdə Candariya gölü ətrafında bir imtahan verdik.
– Onda siz hərbi xidməti də Gürcüstanda çəkmisiniz?
– Yox, mən hərbi xidmətimi Ələtdə, Hərbi Hava Qüvvələrində çəkmişəm.
Hüquqşünas olmaq istəyirdim
– Hərbi Hava Qüvvələrindən Müdafiə…
– Bəli, bəli… Ələtdə xidmət eləmişəm, orada da imtahanları verəndən sonra Moskvada yerləşən hərbi instituta daxil oldum. Əslində, mən hüquqşünaslıq fakultəsinə daxil olacağımı düşünürdüm. Lakin raportu düzgün yazmadığım üçün tərcüməçi fakultəsinə daxil oldum.
– Tam olaraq həmin institutun adı nə idi?
– Rus dilində – Военный Краснознаменный институт МО СССР. Bəziləri “MO”-nu Beynəlxalq münasibətlər kimi başa düşür, amma əslində Müdafiə Nazirliyi deməkdir. Bu, Müdafiə Nazirliyinin tərkibində olan hərbi institut idi və demək olar ki, dünyada işlədilən bütün dillər orada tədris olunurdu.
– Moskvada…
– Bəli, Moskvada Voloçayevski küçəsində yerləşirdi. Mənə ilk dil olaraq həbəş dili verilmişdi. O zamana qədər mən ümumiyyətlə, Efiopiyada – Həbəşistanda belə bir dil olduğunu bilmirdim. Birinci dəfə bu dilə kasetdə qulaq asanda mənə gülməli gəlmişdi. Əslində, heç istəmirdim ki, bu dili öyrənim…
– Üzr istəyirəm, siz hərbi xidməti başa vurandan sonra həmin instituta daxil olduniz, yoxsa, hərbi xidməti tam olaraq başa vurmamışdan ora daxil edildiniz?
– Hərbi xidməti başa vurmamış… Bilirsinizmi, orada hansısa müddət keçəndən sonra raport yazmaq və yaxın imtahan günlərində imtahan verib, qəbul olunmaq mümkün idi. Yəni həmin dövrdə bunu etmək olurdu.
– Qəbul olunandan sonra da həm təhsilinizi, həm də hərbi xidməti davam etdirirdiniz?
– Hə. Biz təhsil aldığımız 5 ilin 3 ilini hərbi kazarmada qalmışıq. Son iki ildə isə yataqxana tipli hərbi müəssisədə qalmışıq.
– O institut da hərbi təmayüllü olduğu üçün belə bir imkan yaradılırdı?
– Bəli, biz hərbi formada təhsil alırdıq. Bütün dərslər də tədris müəssisəsində keçirilirdi. Amma kursant idik – əməlli-başlı hərbi xidmət keçirdik.
6 dil bilirəm
– Doğrudanmı, 6 dil bilirsiniz?
– Bəli.
– Hansı dillərdir?
– Həbəş, ingilis, fransız…
– Həbəşlər ərəb deyil?
– Yox, onların dili əslində semit-xamit dil qrupuna daxildir. Orada həm ərəb, həm də yəhudi dili eyni ailədədir, amma dillər fərqlidir. Yəni ərəb danışsa mən heç nə başa düşməyəcəm, ya da həbəş danışsa, ərəb heç nə başa düşməyəcək. Amma dilin qrammatikası yaxındır. Ümumiyyətlə, baxmayaraq ki, həbəşlər fərqlidir, amma ərəblərlə bir çox oxşar cəhətləri var. Onların əksəriyyətinin xristian olmasına baxmayaraq, İslamda olan bəzi xüsusiyyətlərə də malikdirlər. Həbəşlər donuz əti yemirlər, bir çox adətləri var ki, daha çox İslama yaxındır.
– Beləliklə, daha hansı dillər?
– Rus, ispan…
– 6-cını türk dili hesab etmək olarmı?
– Tür dili də sayıla bilər, bəli.
– Bu dillərin hamısını institutda öyrənmisiniz?
– Yox, fransız dilini Belçikada öyrənmişəm. Hələ mən bura gəlməzdən qabaq, biləndə ki, 1995-ci ildə Belçikaya səfirliyə təyin edirlər, fransız səfirliyinin təşkil etdiyi dil kurslarında bu dili mənimsədim. İlkin olaraq fransız dilinin əsaslarını orada öyrəndim, sonralar isə Fransada inkişaf etdirməyə başladım.
– Deyirsiniz ki, bizim nəslimizdə diplomat olmayıb?
– Olmayıb.
– Onda bu sahəyə haradan və necə gəldiniz?
– Ümumiyyətlə, bizim ailəmizdə hamı kənd təsərrüfatı sahəsi ilə məşğul olublar. Atam da, babam da, əmilərim də kəndçi olub. Ola bilsin ki, bizim ailədə bu sahədə fəaliyyət göstərən ilk nümayəndə mənəm. Uşaqlıqda bu sahəyə müəyyən həvəsim var idi. Mən o zamanlar kitabdan çox qəzet oxuyardım. Artıq 7-8-ci siniflərdən başlayaraq qəzet oxuyurdum və bu sahəyə də oradan böyük maraq yaranmağa başladı. O vaxtlardan bütün ölkə başçılarının adlarını bilirdim, bayraqlarını tanıyırdım. Bu, mənim üçün çox maraqlı idi.
– Orta məktəbi Gəncədə oxumusunuz?
– Yox. Atamın işi ilə bağlı Bakıya köçdük və o zaman 225 saylı orta məktəbdə oxudum. Məktəbimiz vaxtilə Cəfər Cabbarlı kinoteatrının, indi isə “Space”TV kanalının arxasında yerləşirdi. O ətrafda, dağlı məhəlləsində böyümüşəm.
– Diplomat fəailyyətinə 1995-ci ildən başlamısınız?..
– Ondan əvvəl mən 2 il SSRİ-nin hərbi missiyası çərçivəsində Həbəşistanda professional olaraq, hərbi tərcüməçi kimi fəaliyyət göstərmişəm.
– Neçənci illərdə?
– 1988-1990-cı illərdə hərbi missiyada işləmişəm və orada tərcüməçilik eləmişəm. Həm Həbəşistanın ali akademiyasında hərbi elm sahəsində leksiyaları tərcümə edirdim, həm də Həbəşistanın Buxara şəhərində orada olan bir təlim mərkəzində həbəş dilindən rus dilinə, rus dilindən həbəş dilinə tərcüməçilik edirdim.
– Siz İlham Əliyevlə Moskvada tanış olmuşdunuz, yoxsa necə?
– Yox, İlham Əliyev hələ prezident olmayanda ARDNŞ-in vitse-prezidenti, Milli Məclisin deputatı kimi dəfələrlə Brüsselə gəlirdi. Nəzərə alsaq ki, mən Avropa İttifaqı ilə məşğul idim və bir çox görüşləri də müşahidə edirdim – tədbirlərdə bizim nümayəndə heyətinə tərcüməçilik də edirdim. O vaxtlardan birbaşa əlaqəmiz olurdu.
– O zaman siz Heydər Əliyevin dönəmində fəaliyyət göstərmisiniz?
– Yox…
– Sizi kim səfir təyin edib? Diplomatik fəaliyyətinizə hansı dövrdə gəlmisiniz?
– Məni Heydər Əliyev təyin edib.
– Elə onu soruşmaq istəyirəm ki, necə?
– Ona təqdim olunmuşam.
Administrasiyada şübhə ilə qəbul olundum
– Təbii ki, siz Heydər Əliyevə təqdim olunmalısınız, Heydər Əliyev sizi tanımalı idi.
– Yəqin ki, mən təqdim olunmuşam və eyni zamanda indi dediyim məqamlar da ona çatdırılmışdı. Əslində, bunu hamı bilirdi. 1995-ci ildən Belçikada işləməyə başlayanda Avropa İttifaqına Azərbaycanın çox böyük maraqları var idi. Bu qurumdan asılacağımız da böyük idi. O dövrdə bütün sahələrdə demək olar ki, Avropa İttifaqı bizə böyük dəstək verirdi. Buğda yardımından tutmuş qaçqın düşərgələrinin qurulmasına qədər… Bu, reabilitasiya proqramı idi. Müxtəlif – Ceyranbatan Su Anbarı və demək olar ki, bütün sahələr üzrə layihələrdə Avropa İttifaqından böyük asılacağımız var idi və sözün əsl mənasında Azərbaycanın əsas nümayəndəliyi Avropa İttifaqı ilə bağlı idi. 2000-ci ildə biz nümayəndəliyi açanda keçmiş SSRİ respublikalarından Azərbaycan ikinci ölkə idi ki, ayrı missiya açırdı. Heç Ukrayna da yox idi. Birinci Gürcüstan oldu, ikinci isə Azərbaycan açdı və biz də bunun vacibliyini nəzərə alaraq, o vaxt mən deyərdim ki, Azərbaycan ilə Avropa İttifaqı arasındakı münasibətlər ən yüksək səviyyədə idi. O dönəmdə mən sıx işlədiyim üçün Azərbaycanla bağlı hər hansı məsələyə görə əlaqə saxlamaq lazım gələndə rəhbərlik birbaşa mənə zəng edirdi ki, Gürcüstana bu qədər, bizə isə filan qədər yardım olunub. Get, görüş, bu məsələni danış. Artıq bu, kifayət qədər Avropa İttifaqı ilə bağlı olan ilk adam kimi xarici işlər sistemində birbaşa məşğul olan adam mən idim. Ona görə də artıq elə bil hamı deyəndə Arif Məmmədov bilirdilər ki, bu adam bu sahədə bütün fayllar, dosyelər haqqında məlumatı olan adamdır. O vaxt Bakıya dəvət olundum və Prezident Administrasiyasında görüşlər oldu. Əslində, mən bir az da şübhə ilə qəbul olundum.
– Nə üçün şübhələnirdilər ki?
– O vaxt mənim 35 yaşım var idi və onlar baxırdılar, maraqlanırdılar ki, haradanam, bura necə gəlmişəm, mənim özümə də dedilər ki, səfir olmaq üçün çox gəncsən. Mən də dedim ki, necə məsləhət bilirsiniz… Soruşmağa başladılar ki, baban kimdir? Nənən kimdir? Atan kimdir? Gördülər ki, heç bir bağlantım yoxdur. Nə babamı tanıdılar – mən elə bilirdim ki, babamı tanıyacaqlar, onu da tanımadılar. Mənim üçün babam böyük adam idi. Gəncəlilər onu yaxşı tanıyırdılar. Baxdım ki, belə bir şey var. Mən çox gözlədim. Bir müddət də gəldim-getdim, xəbər olmadı. Düşündüm ki, yəqin haqqımdakı fikir dəyişilib. Sonunda həmin vəzifəyə təyin olundum. 2000-ci ildən başlayaraq, ayrı missiya həyata keçirməyə başladım. Mən əslində səfirlikdə işləyirdim. 1995-ci ildən 2000-ci ilədək Azərbaycanın Belçikadakı səfirliyində işləyirdim. Amma Avropa İttifaqı məsələləri ilə məşğul olurdum. 2000-ci ildən isə birbaşa Avropa İttifaqı məsələləri ilə məşğul olmağa başladım. Hesab edirəm ki, “qızıl dövr” dedikləri 2004-2005-ci ilə kimi bəlkə də Azərbaycanın Avropa İttifaqı ilə münasibətləri ən yüksək səviyyədə idi. Ən yüksək məqamları yaşayırdıq. Mən fəxr edirəm ki, məhz həmin dövrdə bu missiyanı yerinə yetirmişəm.
Kürü ümumiyyətlə birləşdirici və əlaqələndirici bir şey idi
– Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında yaranmış yüksək səviyyəli münasibətlərdə deyirsiniz ki, sizin də töhfəniz var?
– Bəli, kifayət qədər var, bəli.
– Arif müəllim, o zaman çox maraqlı bir sual yaranır. Bizim Avropa İttifaqı, Avropa Şurası deputatları, millət vəkilləri ilə çox məşhur “qara kürü əməliyyatları” oldu. Bu əməliyyatların formalaşması dövrü də sizin fəaliyyətiniz dövrünə təsadüf etdi. Sizin bununla bağlı bildiyiniz məqamlar varmı? Bu cür məlumatların bir əsası var idimi? Doğrudanmı, qara kürü verənlər də, alanlar da var idi?
– Bilirsinizmi, kürü ümumiyyətlə birləşdirici və əlaqələndirici bir şey idi. Rüşvət nəzərdə tutulurdu da? Hə…
– Hə rüşvət olaraq…
– Bu, heç sirr də deyildi. “Qara kürü” məsələsi ortaya çıxmayanda da Azərbaycanda xarici ölkələrə nümayəndə heyətləri gələndə hədiyyə olaraq, nə gətirirdilər? Uzağı bir balaca banka qara kürü, bir də masa üçün kiçik xalçalar gətirərdilər. Bunlar idi də, ayrı nə gətirə bilərdilər ki? Ona görə də Bakıdan kim gəlirdisə, yaxşı münasibətlər qurmaq istəyirdilərsə, bir-iki banka kürü, bir-iki də xalça gətirirdilər.
– O zaman niyə bu məsələ bu qədər böyüdü, bu qədər söz-söhbətə səbəb oldu?
– İlk dəfə 2012-ci ildə bu məsələ Avropa Şurasında məruzə şəklində ortaya çıxdı. Tədqiqat Mərkəzlərindən birində Mister Knaus bununla bağlı bir məruzə hazırladı – Azərbaycanın çirkin lobbiçiliyi ilə bağlı. Baxmayaraq ki, həmin dövrdə mən səfir idim, bu incəlikləri o qədər də bilmirdim. Burada birbaşa bir qrup var idi, həm Brüsseldə, həm də Strasburqda bu işləri həyata keçirirdilər. Lobbiçilik məqsədilə böyük məbləğdə pul ayrılmışdı. Mən sizə onu da deyim ki, heç Parlament Assambleyasının nümayəndə heyətinin başçısı belə bu incəlikləri bilmirdi. Bilirdik ki, görtüşlər gedir, kimsə, deputataları kənara çəkib deyirdi ki, axşam hotelə gələcəyik, görüşəcəyik. Amma onu bilmirdik ki, proses necə aparılır və kimə hansı məqsədlə nə qədər pul verilir. Yalnız ümumi şeyləri bilirdik.
Bir Elxan Süleymanov var idi
– Bunu deputatların özləri edirdi?
– Yox, yox, yox… Buna indiki “Avronest”də Elxan Süleymanov var idi və onun 2-3 nəfərdən ibarət cavan uşaqları var idi. Onlardan biri də hazırda deputatdır.
– O kimdir?
– Deyəsən, Müslüm Məmmədov idi… Belə də cavan uşaqlar idilər, görüşlər keçirirdilər, bir…
– Bu mexanizm mənim üçün də maraqlıdır. AŞPA-nın, Avropa deputatlarını satın almağın yollarını bilmək istəyirəm. Bizdəki kimi idi? Qırağa çəkib, cibinə konvert qoyurdular?
– Yox, konkret olaraq mənim özüm belə məqamlarda olmamışam. Ona görə də kimə, necə, nə qədər verilirdi, bunu bilmirdim. Amma onu bilirdim ki, bu var. Orada siyasi karyeraları bitmiş deputatlar var idi. Həm yaşlarının çoxluğuna görə, həm də dəfələrlə deputat seçildiyinə görə onların siyasi karyeralarının başa çatmaq üzrə olduğunu bilirdin. Onlar eyni deputatlar idilər ki, həm Türkiyə, həm də Rusiya üçün lobbiçilik edirdilər.
– AŞPA-nın deputatlarını nəzərdə tutursunuz?
– Hə, eyni adamlarla hamı işləyirdi. Ona görə ki, onların özləri bildirirdilər ki, hansısa balaca bir hörmətə nəsə dəstək verə bilərlər.
– Bununla bağlı daha maraqlı bir sual var. Pərvin Dadaşov yazır: “Avropalı deputatlar niyə ikiüzlüdürlər?” Bəlkə bunu nəzərdə tutub?
– Avropalı deputatlara bir az ikiüzlü…. Əlbəttə, elə deputatlar var ki, onlar həqiqətən də demokratik düşüncəli insanlardır.
– Mən belə başa düşdüm ki, “qara kürü əməliyyatı” və rüşvət məsələsi məhz həmin o ikiüzlü deputatlarla işlənilib?
– Bilirsinizmi…. Bəli… Hə… Onlar üzdə bir şey deyirdilər – demokratik dəyərlərdən danışırdılar…
– O zaman bizim heyət də çox professional işləyib. Onlar dəqiq biliblər ki, kimin deputatlıq müddəti bitir, kimlər ikiüzlüdürlər, kimlər bu işlərə gedə bilərlər.
– Baxın, görürsünüz ki, deputatdır. Azərbaycanda hansısa beynəlxalq konfrans keçirilir. Məsələn, mədəni dialoq. Tutaq ki, həmin tədbirə 30 deputat dəvət edirlər. Onlar Bakıya gəlirlər – 5 ulduzlu otel, hədiyyələr və s. təklif olunur. Kimin ki, bu cür şeylər xoşuna gəldi, o zaman müraciət edir ki, bəli, onun xoşuna gəlib və bir dəfə də yenidən çağıra bilərlər. Bundan görünür ki, bəli, artıq o adam belə məsələlərdə işləməyə hazırdır.
– Taylı-tayını tapar məsələsi?
– Bəli… Amma bilinirdi də… Hamı bilirdi. O siyahıda hətta şəkilləri də var ki, hansılar hakimiyyətlə işləyənlərdir, hansılar isə hakimiyyətə qarşı olanlardır.
– Belə demək mümkündürsə, çox dəqiq mexanizmlə iş görülüb…
– Belə… Yəni hörmət müqabilində. Ölkəyə gələndən sonra onlarla əlaqə yaranırdı.
– Sizə şəxsən belə məsələlərlə bağlı konkret tapşırıqlar verilirdimi?
– Yox. Səfirlərlə belə məsələlərdə işləmirdilər. Əslində, məhz səfirlər belə məsələlərdə sərt təpkilər göstərirdilər. Təkcə Strasburqda yox. Bilirsiniz ki, Xarici İşlər Nazirliyində iki ildən bir böyük toplantılar keçirilir. Biri də yazıb ki, Arif müəllim Avstraliyada digər səfirlərə xitabən, “bəsdirin, hər işi rüşvətlə görməyi, Avropa rəsmiləri bizdən qaçır, artıq”, – deyib. Mən sözümü hər zaman hər yerdə açıq demişəm. Yəni mən belə məsələlərə hər zaman tənqidlə yanaşmışam və bildirmişəm ki, belə şeylər bizim ölkəmizin imicinə mənfi təsir göstərir. Uzun müddət də bu məsələ bizə xələl gətirən bir məsələdir. Görürsünüzmü, bu günlərdə Avropada, dünyada ən məşhur nəşrlərdən olan “Economiks” də bu haqda yazmışdı. Elə deyil ki, mən gizli olaraq bu məsələləri qaldırmışam. Mən nazirlikə olan bütün tədbirlərdə, kiçik dairələrdə, nazirliyin iştirak etdiyi tədbirlərdə də mən hər zaman deyirdim ki, bu, biabırçılıqdır, ölkəmizin imicinə mənfi təsir göstərir.
– Bayaq siz Fərid Sübhanverdiyevin sualını səsləndirdiniz. O yazır ki, “Arif müəllimin mayın 19-da Binəqədidə yanan bina ile bağlı statusunu bəyəndikdən sonra onu Avstraliyadakı səfir Rövşən Cəmşidovla bölüşmüşdüm. Həmin vaxt səfir Arif müəllim haqqında ağız dolusu gözəl sözlər sərf etdi, hətta xatirəsini bölüşdü ki, səfirlərin müşavirəsində çıxışı zamanı Arif müəllim digər səfirlərə xitabən “bəsdirin hər işi rüşvətlə görməyi, Avropa rəsmiləri bizdən qaçır artıq”, – deyibmiş. Arif müəllimin, ən yaxşı səfirlərdən biri olduğunu deyirdi, R.Cəmşidov. Lakin hadisələrin sonrakı gedişində isə o, bu sözlərini danmağa başladı. Arif müəllimə sualım odur ki, vaxtilə üzünüzə gülüb, sizə ehtiram bəsləyən bu insanlara sözünüz nədir?
İkinci sualım isə, XİN-lə bağlıdır. Bir internet qəzetinə vaxtında və kəsərli cavab verə bilməyən qurum ölkənin xarici siyasətini necə müəyyənləşdirə və ən əsası, Qarabağ məsələsində necə hər hansı irəliləyiş əldə edə bilər?”
– Mən onu tanıyıram. O da Avstraliyadakı səfirlikdə işləyirdi və məni də “like” edənlərdən biri idi.
– Fərid Sübhanverdiyev?
– Bəli, bəli, bəli… Fərid…
– O da artıq səfirlikdə işləmir?
– Yox… O da siyasi sığınacaq istəmişdi.
– O indi haradadır?
– Avstraliyada yaşayır.
– Yəni sizi “like” etdiyi üçün onu da işdən çıxarıblar?
– Bəli. Məni “like” elədiyi üçün…. Bakıda məzuniyyətdə idi. Ona deyiblər ki, “gəl, sən də ərizə yaz. Səni işdən azad edirik”.
– Amma o səfir hələ yerindədir?
– Bəli, səfir hələ də vəzifədədir.
– Onunla görüşürsünüzmü? Üz-üzə gəlirsinizmi? Yoxsa, əlaqələriniz tam kəsilib.
– Ümumiyyətlə, səfirlərlə?
– Yox. O adı çəkilən səfirlə.
– Yox. O, uzaqda – Avstraliyadadır. Düzü onunla heç görüşməmişəm. Əvvəllərdə yalnız iclaslarda görüşürdük.
Şəklimi “like” edənləri işdən azad edirlərsə
– Bəs, buradakı – Avropadakı səfirlərlə, diplomatik korpus nümayəndəlikləri ilə necə?
– Bilirsinizmi, mən bilirəm və hamı da yaxşı başa düşür ki, əgər fb-də bir “like” görə işdən azad edirlərsə, o boyda Nazirlikdə “təmizləmə” gedirsə… Özü də tək Binəqədidə yanan bina ilə bağlı yazdığım statusa deyil, ondan əvvəllər də mənim şəklimə “like” atanları bir-bir çağırıb, sorğu-sual ediblər ki, “sən niyə onun şəklini “like” etmisən?” O adam da deyib ki, “Arif müəllim bizim tanınmış səfirlərimizdən biri idi. Mən də vaxtilə onun yanında işləmişəm, ona görə də şəklini “like” etmişəm”. Sonradan yüz izahat verəndən sonra, dəfələrlə söhbət edəndən sonra məsələnin üstündən keçiblər. Amma bu adamlar da artıq siyahıya salınıblar…
– Nəzarətdə saxlanılırlar?
– Hə, nəzarətdədirlər.
Prezident Administrasiyasından rəhbərlik gələndə
– Arif müəllim, Xarici İşlər Nazirliyində toplantıların keçirildiyini deyirsiniz. Həmin o toplantıların bir nəticəsi olurdumu?
– Sözün düzü, böş tədbirlər idi. Yəni digər qurumlarda olduğu kimi gəlirdilər və nazirlər də bir-bir çıxış edirdilər. Hər bir nazir də gəlirdi, diplomatik çıxışlar edirdilər ki, Azərbaycanda bu sahələrdə uğurlar var və s. Bircə Prezident Administrasiyasından rəhbərlik gələndə tənqidlər başlayırdı. Onlar əslində həm XİN-i tənqid edirdi…
– Administrasiya sizi tənqid edirdi?
– Hə… Nazirin iştirakı ilə…
– O zaman Administrasiya ilə XİN arasında ciddi konflikt olub yəqin ki… Bir ara bu haqda yazılırdı da…
-XİN-ə hər zaman başqa münasibət olub. Heç bir zaman səfirlərə, ümumiyyətlə, diplomatik korpuslara sonadək inanmayıblar. Yəni 10-15 il xaricdə yaşayan və əsl reallıqları görən insanlardır…
– Ona görə inanmayıblar…
– Bu skandaldan sonra da daha geniş təmizlənmə gözlənilirdi. Qorxdular ki, proses başlasa, daha çox diplomat, səfir xarici ölkələrdən siyasi sığınacaq istəyəcək. Çünki bu proses başladı. Neçə diplomat və texniki əməkdaşlar da xaricdə yaşamaq izni aldılar.
– Məsələn, mən Fərid Sübhanverdiyev faktını da sizdən indi öyrəndim…
– Bəli… Yəni o, Avstraliyada işləyirdi, ondan başqa, Anar adlı oğlan da orada işləyirdi.
– Anar da getdi?
– Bəli, bəli…
– O da sığınacaq aldı?
– Bəli, o da sığınacaq alıb. Düzdür, o qeyd edir ki, təhsilini davam etdirmək üçün orada qalıb, ancaq səfirlikdən uzaqlaşdırılıb.
– O zaman maraqlı bir məqam ortaya çıxır ki, diplomatik korpusda belə, sizin kimi “işıqlı adam”lar var.
– Bəli, çoxdur.
– Əslində, bu adamların hamısı Avropada yaşayıb, o sistemi görüb və əslində onlar xaricdə yaşamağın işləmə mexanizmlərini bilirlər…
– Bilirsinizmi məsələ necədir. Mənə ünvanlanan suallara da baxmışam. Bu məsələlər təzə-təzə başlayanda mənə də yazırdılar ki, siz bu hakimiyyətə işləmisiniz. Bilirsinizmi, diplomat dünyada ən az peşələrdən biridir ki, yəni praktikaya görə, heç bir siyasi partiyanın üzvü olmurlar.
– Üzvü ola bilməzlər…
– Üzvü ola bilməzlər… Heç təklif də olunmur.
– Heç mövqe də bildirə bilməzlər…
– Bəli, bizdə səfirlərin böyük əksəriyyəti doğrudan da yaxşı savad almış, yaxşı təhsil almış diplomatlardır, xarici dilləri sərbəst danışa bilən səfirlərdir. Düzdür, onların arasında da tanışlıqla, qohumluqla, müxtəlif vasitə ilə vəzifəyə çatanlar var. Amma mən deyərdim ki, əsas nöqtələrdə – beynəlxalq təşkilatlarda, Avropada önəmli mərkəzlərdə çox savadlı səfirlərimiz var. Yəni mən deyərdim ki, heç bir ölkənin səfirindən, ya da diplomatlarından geridə qalmayan diplomatlarımız var.
Bilirdim ki, mənə qarşı “ov” çoxdan gedir
– Yazdığınız məşhur statusla bağlı öyrənmək istəyirəm. Rail Məmmədov sual verir ki, “O məşhur statusu yazanda gələcək taleyinizin belə olacağını bilirdinizmi?” Həmin statusu yazanda başınıza nələrin gələ biləcəyini bilirdinizmi?
– Yox…
– Yoxsa, bilirdiniz və qəsdən yazmışdınız?
– Yox… Mən sizə deyim… Mən həmin yanğından iki gün sonra Bakıya gəlmişdim. Mənzilim də yoxdur və burada oteldə balaca bir otaq tutmuşdum. Həmin otel də Binəqədi rayonu ərazisində yerləşir.
– Yanan binaya yaxın?
– Hə… Ora yaxındır. Həmin otelə yaxın binalardan birinin penoplastını sökürdülər. Mən də oradan keçəndə, görüb, götürdüm. O vaxta qədər bu haqda düşünməmişdim, çünki kənardan həmin üzlüklə örtülən binalara baxanda görürsən ki, qarşında möhtəşəm bir bina dayanır. Amma sonradan gördüm ki, bu, daş deyil. Yanğından sonra görüntülər yayıldı və orada gördüm ki, binada uşağı qalan ana az qala özünü odun içinə atıb balasını xilas etmək istəyir, bu, mənə o qədər çox pis təsir etdi ki, ya mən həmin an nəsə eləməli idim, ya da o statusu yazmalı idim. Əslində, mən facebook-u təzə-təzə açmışdım. Mənim heç o vaxta qədər fb səhifəm də yox idi. Cəmi 6-7 ay oları ki, orada yalnız şəkil yayır və kimlərisə “like” edirdim.
– Amma mən belə başa düşdüm ki, statusun nəticələrinin belə olacağın gözləməmisiniz…
– Yox… Mən bilirdim ki, mənə qarşı “ov” çoxdan gedir. Mən də məlumatlar var idi ki, hələ Avropa Şurasında işləyəndə də mənim məsələm çox ciddi səviyyədə Bakıda müzakirə olunub. Müdafiə eləyənlər də olmuşdu və onların sayəsində məni həmin vaxtlar ilişdirməyə imkan verməmişdilər.
– Sizə qarşı olan şübhələr nədən ibarət idi? Danışmaq, nəyəsə etiraz eləmək?
– Birincisi, bütün tədbirlərdə hər zaman demişəm ki, “bu, biabırçılıqdır, ölkəyə xələl gətirilir. Bizim Qarabağ məsələmizə bu öz təsirini göstərir. Bizim Qərb institutları ilə belə bir davranışımız problemlər yaradır…” Eyni zamanda bunlar deyirdilər ki, niyə mənə qarşı münasibət həddindən artıq yaxşıdır? Niyə mən nə vaxt istəsəm, Avropa İttifaqının Baş Katibi ilə görüşə bilirəm… Azərbaycanın səfiri ola-ola Avropa Şurasının iki önəmli Komitəsinə sədr təyin olunmuşdum. Özü də birbaşa Baş Katibin özünün təklifi əsasında… Bunlar da fikirləşirdilər ki, niyə hamı məni tərifləyir, heç kimlə problemim yoxdur.
– Bunlar deyəndə Administrasiyanı nəzərdə tutursunuz?
– Bəli, bəli… Birbaşa bilirəm ki, Administrasiya bu məsələdə çoxdan… Mən əslində bir dəfə 2008-ci ildə məktub da yazmışdım. O da böyük bir problem yaratmışdı. Orada bildirmişdim ki, Administrasiya düşünülmüş şəkildə Qərblə münasibətləri yanlış məlumatlar yaymaqla – əslində, olmayan hadisələri məsələ olaraq qaldırıb – korlamaq istəyir. Mən bunu açıq şəkildə yazdım.
– Siz bunu yazdınız?
– Bəli.
– 2008-ci ildə hara yazdınız?
– Lap yüksək səviyyəyə…
– Prezidentə?
– Yüksək səviyyəyə deyək…
– O məktub sizdə var?
– Var.
– O məktubu bizə verə bilərsiniz?
– Yox, o məktub məxfi olaraq ora göndərilmişdi.
– Yəqin ki, sizin özünüzdə qalar.
– Yox. Orada da yəqin qalmayıb.
– Arxivinizdən çıxarıb, bizə verə bilərsinizmi?
– Bilirsinizmi, orada müəyyən insanların adları var, mən istəmirəm ki, onların adları mətbuatda hallandırılsın.
– Siz o məktubu bizə verin, biz o insanların adlarını buradan elan edirəm ki, çıxararıq.
– Bu barədə verilişdən sonra danışarıq.
– Çox maraqlı məqamdır. Mənə elə gəlir ki, tamaşaçılar sonra bunun hesabını da istəyəcəklər.
– Bilirsinizmi…
– Üzr istəyirəm… Əslində, mən nə üçün bunu dedim? Əgər 2008-ci ildə, sizin diplomatik fəaliyyətinizin şıdırğı vaxtında bu məktub yazılıbsa, bu, sizin uğurunuz sayılmalıdır və bu, sizin böyük bioqrafiyanızdır.
– Var. Elə bir məktub var…
– Bu da mübarizənin bir üslubudur. Mən istəyirəm ki, o sübut Azərbaycana təqdim olunsun.
– Yox. Amma o sübut var…
– Çox maraqlıdır…
– …Və məni o vaxt Bakıya çağırmışdılar ki, təcili Bakıya gəlmək lazımdır. Mən sözün düzü, o vaxt düşündüm. Mən bilirdim ki, Bakıya getsəm, məni oradan geri buraxmayacaqlar. Artıq o vaxt Avropa qurumlarına müraciət elədim ki, məni Bakıya çağırırlar, həbs oluna bilərəm, onun üçün də istəyirəm məni müdafiə eləyəsiniz. Sonradan müdafiə olundum və bu məsələ bağlandı. Amma bilirdim ki, o vaxtdan mənə qarşı kəskin münasibət yaranmışdı.
Bilirdim di ki, haqqımda xüsusi materiallar yığırlar və hər addımım da izlənilir
– Mənim üçün bu məsələ doğrudan da şok və sensasiyalı məlumatdır. 2008-ci il Bakıya gəlmədiniz?
– Yox, amma təkid eləsəydilər ki, gəlin, artıq o vaxt qalacaqdım. Əgər isti vaxtlarda gəlsəydim – mənə çox qəzəblənmişdilər, həddindən artıq böyük bir fırtına yaranmışdı…
– Daxili qaydada sərtləşmişdilər?
– Bəli, bəli…
– Mənim üçün bu çox maraqlıdır. Deməli, 2008-c ildə siz Bakıya getmədiniz. Ondan sonra da getmədiniz?
– Yox. Ara sakitləşəndən sonra müdafiə də olundum. Bildirildi ki, “yaxşı, bu səhv edibdir…” Amma sonra bəzi elementlər var idi, o da aşkarlandı ki, məktub əsassız yazılmamışdı. Orada konkret məsələ var idi. Ondan sonra da bir neçə dəfə demişdilər ki, “bu nə üçün bu işi elədi?”
– Bu məqama bir də qayıtmaq istəyirəm. Siz o məktubu yazandan sonra müdafiə olundunuz və bir də Bakıya getdiniz…
– Bəli.
– Məktub ətrafında söhbət oldumu, yoxsa artıq məsələ qapanmışdı?
– Yox, o məsələ bağlanmışdı…
– O zaman siz qarantiya aldınız ki, məsələ bağlanıb, ondan sonra Bakıya getdiniz?
– Əslində, bu fırtına başlayandan sonra mən bildim ki, artıq mən hədəfdəyəm. Bunu da nəzərə alaraq çalışırdım daha diqqətli, ehtiyatlı davranım. Mən bilirdim, mənə məlumatlar gəlirdi ki, haqqımda xüsusi materiallar yığırlar və hər addımım da izlənilirdi.
– Hansı müddətdə bunu fərq etdiniz?
– Strasburqda mənə dedilər ki, bütün rəsmilər ora çağrılıb və haqqımda hansısa izahat vermək tələb olunub. Onlar da təəccüblənirdilər ki, bütün dünyada olublar, amma heç bir zaman belə situasiya ilə qarşılaşmayıblar. Mənimlə bağlı uzun müddət idi ki, belə bir şeylər var idi.
– Amma hər bir halda o məktubu mən sizdən gözləyəcəm…
– (Gülür…)
– Sizdən də xahiş edirəm ki, verəsiniz və oradakı adları da sizin istəmədiyiniz təqdirdə yayımlamayacağıq. Elgün Əhmədov soruşur: “Qiyama qədər sizi sakit durmağa vadar edən nə idi? Qorxu, yoxsa yetəri qədər olmayan məhdud düşüncələr?”
– Bilirsinizmi, bu suallar təzə-təzə həddən artıq çox idi. Əslində bu gün…
“Qaynar Qazan” BBC-nin “Hart Talk” verilişi səviyyəsində və onun kimi maraqlıdır
– …Sizin o hadisədən sonra səhv etmirəmsə, bu cür geniş müsahibəniz olmayıb… Bu da bir fürsətdir. Çünki “Qaynar Qazan”da açıq suallar verildiyi üçün hər kəs içində qalan sualı ünvanlamaq istəyir…
– Bəli. Bilirsinizmi, Əvəz bəy, doğrudan da verilişiniz çox maraqlıdır. Bu verilişi mən BBC-nin “Hart Talk”la öz səhifəmdə müqayisə elədim. Bu, BBC-nin çox məşhur bir proqramıdır – “Ağır söhbət” (http://www.bbc.com/news/business-37836099). Mən “Qaynar Qazan”ı da eyni səviyyəli bir proqram olduğunu bildirirəm.
– Təşəkkür edirəm.
– Mənim bu addımımdan yalnız Azərbaycan hakimiyyəti narazı deyil. Burada həm də mən işlədiyim təşkiltlarda da narazılıq var. Çünki onlar məni hökumət çərçivəsində müasir bir islahatçı kimi qəbul edirlər və Avropa Şurasında kifayət qədər də bəzi hadisləri bloklaşdıra, bəzi məsələləri qaldıra bilirdim. Deyirdim ki, baxın bunu elıməsəniz, bu olacaq. Yəni Qərb üçün bu, çox yaxşı şey idi.
– …Yəni “yaşıl körpü”?
– Bəli. Etibarlı bir körpü kimi. Daha sonra bunlar deyirdilər ki, bunu bu cür eləmək lazımdır. Mən də 3 dəfə artıq deyirdim ki, baxın bunu eləməsək, bu olacaq. Mən 2008-ci ildə də demişdim. O vaxt çox təhlükə olanda bunlar da narahat idilər ki, məni ölkədə bağlasalar bu imkan məhdudlaşacaqdır. Ona görə də mən heç vaxt…
– Yəni deyirsiniz ki, “mən heç vaxt sakit durmamışam…”?
– Heç vaxt. Bütün bunları yazan adamların əgər XİN-də işləyən bir qohumu, tanışı varsa, ondan soruşa bilərlər və onlar da deyəcəklər ki, məsələ belə olub. Yəni adi diplomatdan tutmuş rəhbərliyə qədər hamı bilirdi ki, mən hər zaman… Amma mən bunu hər zaman da fərqli təqdim edirdim. Demirdim ki, “bu diktaturadır…”, deyirdim ki, “Bu addım ölkənin imicinə ziyan gətirir. Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ probleminin həllinə mane olur…”
– Yəni diplomatik üsullarla mövqeyinizi çatdırırdınız…
– Bəli. Deyirdim ki, bu, bizə ziyandır. Bu gün də hesab edirəm ki, bir çox atılan addımlar ölkəyə böyük xələl gətirir. O cümlədən də beynəlxalq səviyyədə Dağlıq Qarabağ məsələsiylə bağlı bizi dəstəkləmək artıq bir risq olub. Bizim dostlarımız da var ki, qorxurlar. Tutalım, mən Dağlıq Qarabağ məsələsində dəstəkləyəndə sabah düşünəcəklər ki, bu kürü hakimiyyət tərəfindən ayrılıb. Eyni zamanda digər tərəf də bu insanları tənqid edir ki, yəqin onlar da hakimiyyət tərəfinən alınmış insanlardır. O baxımdan da, hamı yaxşı bilir ki, mən öz mövqeyimi hər zaman açıq olaraq bildirmişəm. Həm nazirlik səviyyəsində, həm də məktub vasitəsilə hər zaman yazmışam ki, bu məsələ çox önəmlidir, təcili olaraq bunu həll etmək lazımdır. Bunu eləməsək Azərbaycana qarşı sanksiyalar ola bilər. Azərbaycan hansısa bir beynəlxalq qurumlardan, maliyyə qurumlarından təcrid oluna bilər. Belə…
– Bizim tanınmış jurnalistlərdən Ali Rza soruşur: “Arif bəy, işlədiyiniz dönəmlərdə Azərbaycanın siyasi rəhbərliyi ilə ölkədə Avropa standartlarına uyğun dövlət qurmağa, cəmiyyət formalaşdırmağa təşviq edən söhbətləriniz olubmu? Yaxud xüsusilə də Avropada fəaliyyət göstərən kolleqalarınızdan kimlərinsə belə çağırışları və cəhdləri barəsində bilirsinizmi? Belə söhbətlər olubsa, siyasi rəhbərlik sizə və yaxud da kolleqalarınıza nə cavab verib? Yox, əgər belə söhbətlər olmayıbsa, niyə olmayıb? Ümumiyyətlə, işlədiyiniz dönəmdə Azərbaycanın siyasi rəhbərliyi ilə təmasınızın intensivliyi xarakteri və keyfiyyəti necə olub, maraqlıdır?” Həqiqətən də maraqlı sualdır.
I hissənin sonu
