“Trump administrasiyası Maqnitski Aktından istifadə edərək, Azərbaycanda insan haqları pozuntuları və korrupsiyaya görə məsuliyyət daşıyanları cəzalandırmalıdır”.
Bunu «The American interest» portalında Florida Beynəlxalq Universitetinin Beynəlxalq və İctimai İşlər üzrə Yaşıl Məktəbinin aparıcı əməkdaşı, Dövlət Departamentinin keçmiş rəsmisi David Kramer və Corc Meyson Universitetinin mühazirəçi professoru, ABŞ-ın Azərbaycandakı keçmiş səfiri Richard Kauzlarich yazırlar:
“Azərbaycan rejimi insan hüquqları müdafiəçiləri, müstəqil jurnalistlər və dini liderləri susdurmaq üçün işgəncə, siyasi motivli cinayət işi, zorakılıq, beynəlxalq adam oğurluğu və digər hədə-qorxu formalarından istifadə etməyə davam edir”, – deyən Kris Smith (R-NJ) , House panelini qlobal insan hüquqları ilə idarə edir. “Aydındır ki, ölkələrimiz arasında mühüm təhlükəsizlik və iqtisadi əlaqələr var; Ancaq insan haqlarındakı bu pozuntular nəzərə alınmaya bilməz. ”
Ötən ay Smith, Azərbaycanda vəzifəli şəxsləri hәbs etmәk üçün son qanunverici səylərini açıqlayarkən, Azәrbaycanı Avropada insan hüquqlarının vəziyyətinin әn pis olduğu ölkәlәrdәn hesab edirdi. Jim McGovern tərəfindən qəbul edilən qanun digər məsələlərlə yanaşı, ABŞ hökumətindәn “hökumətlə işləyərkən Azərbaycanda insan hüquqlarını və əsas azadlıqlarını prioritetləşdirmək və Qlobal Maqnitski İnsan Hüquqları Hesabatlılıq Aktının (PL 114-328 ) beynəlxalq səviyyədə tanınmış insan hüquqlarını pozan Azərbaycan rəsmilərini cəzalandırmağı tәlәb edirdi.
Həmçinin, Azərbaycan hökumətinə “bütün siyasi məhbusları və vicdan məhbuslarını dərhal azad etməyə, məsuliyyətə və demokratik dəyərlərə əsaslanan hökumətə dəstək verənləri hədəfə almasını dayandırmağa çağırırıq”. Azərbaycanda saxlanılan siyasi məhbusların və din xadimlərinin ümumi sayı Rusiyaya və Belarusiyada olan siyasi mәhbusların bir yerdә ümumi sayından demək olar ki, iki dəfə çoxdur. Azәrbaycanda siyasi mәhbusların sayı 120 nәfәrә yaxındır. Rusiya vә Belarusa qarşı insan hüquqları pozuntuları üçün sanksiyalar qoyulub. Amma hələ dә Azәrbaycan hökumətinə qarşı heç bir addım atılmayıb.
Hətta qanun hәlә komitə tərəfindən qəbul edilməmişdən və ya tam səs verilmәmişdәn əvvəl, Azərbaycan hakimiyyət orqanları arasında sərt davranışları üçün bәdәl ödəməkdәn qorxuya düşmüşdülәr vә bu, onlara müsbәt tәsir etmişdi. Müstəqil Turan İnformasiya Agentliyinin redaktoru Mehman Əliyev həbsdən buraxılıb və ev dustaqlığına salınmışdı. Xəbər agentliyi əleyhinə saxta vergi iddiası lәğv olunsa da, sonra yenidәn təkrar tәtbiq olunmuşdu. Müxtəlif əlverişsiz şəraitdə 27 ildir fəaliyyət göstərən Turan 1 oktyabrda cəsarətlə yenidən fәaliyyәtә başladı.
Hökumət edilәn tәzyiqlәri aradan qaldırmaq üçün kiçik addımlar atır, amma eyni zamanda bütün tənqidçilərə və müxalif qruplara çirkin təzyiqlərini davam etdirir. Son həftələrdə hökumәt onsuz da zəifləmiş LGBT icması arasında vahiməyə səbəb olan әmәliyyat keçirib vә onlarla şübhəli geylәri hәbs edib. Korrupsiyaya qarşı mitinqlәr başlandıqdan sonra hakimiyyət orqanları müxalifətdә olan Azәrbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının ən azı üç üzvünü hәbs etdi. Keçdiyimiz həftə sonu, iki il bundan əvvəl Hollandiya vətəndaşlığı alan Turan tv-nin jurnalisti Fikrət Hüseynli Azərbaycan hakimiyyətinin istəyi ilə Kiyev hava limanında saxlanılıb.
Ölkədə vəziyyət İlham Əliyevin 2013-cü ildə yenidən seçilməsindən və Ukraynadakı Avro-Maydan İnqilabının başlanmasından sonra çirkin bir dövrә qәdәm qoydu. Ölkəsində oxşar bir şey ola biləcəyini söyləyən Əliyev, aktivistlər, jurnalistlər, müxalifət liderləri və dini möminlәrә qarşı böyük bir tәzyiqә başladı. Azərbaycan hakimiyyəti bu yaxınlarda qonşu Gürcüstanda sığınacaq istəyən jurnalist Əfqan Muxtarlını oğurlayıb, işgəncə verib vә qaçaq yolla Azәrbaycana gətirdi.
Sərhədsiz reportyorların 2017 Dünya Mətbuat Azadlığı indeksində Azərbaycan hazırda 180 ölkədən 162-ci yeri tutur. Şәffaflıq vә Beynәlxalq Korrupsiyanı Qavrama İndeksindә Azәrbaycan korrupsiyanın tüğyan elәdiyi ölkә kimi göstәrilir. Bu yaxınlardakı 2,9 milyard dollarlıq çirkli pulların yuyulması “Azәrbaycan Laundromat” adlı son araşdırma da bunu sübut etdi.
Avropa Şurasının İnsan Hüquqları üzrə Komissarı Nils Muiznieks 26 sentyabrda Praqa şəhərində keçirilən müsahibədə bildirib ki; “Azərbaycanda insan hüquqlarının vəziyyəti çox pisdir”. İnsan hüquqları müdafiəçilərinә, müstəqil bloggerlərә və jurnalistlərә basqı hәddindәn artıq çoxdur.
Azərbaycan hökumətinin skandallarına baxmayaraq, Bakıdakı yüksək vəzifəli şəxslər Brüssellə yeni tərəfdaşlıq müqaviləsi üzrə AB həmkarları ilə görüşürlәr. Avropa İttifaqı Azәrbaycan hökumətinin insan hüquqlarının məhdudlaşdırılmasını dayandırmadığı müddәtcә hәr hansı bir müzakirәnin başlamayacağını açıqca bildirmәlidir.
Amerika Birləşmiş Ştatlarının da hәyata keçirәcәyi tədbirlər var. Başlanğıc üçün ABŞ Konqresi Smit-McGovern qanunvericiliyini qəbul etməlidir. Konqresdə də Azərbaycanla bağlı daha çox dinləmələr aparılmalıdır.
Bundan əlavə, Trump Administrasiyası keçәn il qәbul olunan Maqnitski Aktına əməl etməlidir. Ümumi insan hüquqlarının pozulması və ciddi korrupsiya ilə məşğul olanlara viza qadağası və aktivlərin dondurulması tətbiq olunmalıdır. Bakı Şəhər Polisinin rəhbəri Mirqafər Seyidova, iki fəalın işgəncə verdiyi iddia olunur. Maqnitski siyahısına daxil olmaq üçün polisdən hakimlərə, siyasi liderlərə və hətta prezident Əliyevin özü də digər dövlət məmurları dövlət və xəzinədarlıq idarələri nəzərdən keçirilməlidir.
Smith qeyd edib ki, Maqnitski Aktının tətbiq olunması Azərbaycan hökumətindəki qanunu pozanları cәzalandıracaq.
Ötәn ay BMT-nin tәdbirindә prezident Donald Trampla xanımı Azәrbaycan prezidenti İlham Әliyev vә xanımı ilә gülümsәyәrәk bir foto çәkdirib. Azәrbaycanda baş verәnlәr göz önünә gәtirilәndә iki liderin gülümsәyәrәk çәkdirdiyi bu foto olmamalı idi”.
